Arama
Nabi Divanı’nda mimari değerlendirmeler
Hikemi üslubuyla divan edebiyatının en önemli isimlerinden olan Nabi, beyitlerinde manayı esas alan bir tavır sergiler. Kainatı, fikir süzgecinden geçirip ilahi bir marifete dönüştürme gayretindeki şair, divan edebiyatında olduğu kadar evrenin temaşasında da mahir bir kimsedir. Onun hikmetle yoğurduğu dünya ile imtizaç ettirdiği mana, mimari unsurlar olarak satırlarına yansır.
Devrân akıtdı cevr ile seyl-âb-ı çeşmümi
Bu köhne hânenüñ sebeb oldı harabına
🔹 Yapıların temeli su aldıkça bozulur, harap olmaya yüz tutar. Nabi de bu bilgi ışığında beyitinde, bedenini bir binaya benzeterek zamanla akan gözyaşının eskimiş beden binasını harap ettiğini söyler.
Değül zemîne düşen berf hâne-i çarhun
Beyâz-ı suret-i dîvârı pâre pâre düşer
🔹 Duvar boyaları, zaman içinde iklim şartları ve nem gibi etkenlerle dökülmeye başlar. Nabi de yağan karı, kinayeyle eski evinin beyaz boyalı duvarından düşen parçalar olarak tahayyül eder.
Dilden çıkar sarây-ı cihânuñ hayâlini
Bisyâr olursa hânede ta'mîr teng olur
🔹 Bir yapıda eşya veya insan varken tamir edilmesi, bakım yapılması zordur. Bunu şiirine edebi bir üslupla aktaran Nabi, gönlün de dünya sarayının hayaliyle, yani dünya hevesleriyle doluyken tamir edilmesinin zor olduğuna benzetir.
Dil ola revzene-i dâğ-ı hevâdan mahrûm
Döner ol günbede kim ola ziyâdan mahrûm
🔹 Kümbet yapıları, yapı karakteristiği açısından penceresiz şekildedir. Bundan hareketle Nabi; heva ve heves yarası açılmamış gönlü, güneş ışığından mahrum kalan penceresiz kümbete benzetir.
Sevâd-ı cürm ile feyz-i Hudâ'dan nâ-ümîd olma
Ziyâ-yı âfitâba mâni' olmaz âhen-i revzen
🔹 Nabi'nin beyitte kullandığı 'ahen-i revzen' tabiri pencere önündeki korkulukları ifade eden bir kelimedir. Şair büyük bir ustalıkla bu mimari öğeyi şiirine yansıtmayı başarır.
🔹 Pencereye yapılan demir parmaklıklar nasıl evin ışık almasına engel teşkil etmediği gibi, günahın da Allah'ın feyzini, mağfiretini engellemediğini söyler.