Arama
Nabi'nin Medine minarelerinden okunan şiiri
Osmanlı'nın en önemli şairlerinden biri olan Nabi, edebiyata tefekkür anlayışını getirdi. Döneminin şeyhü'ş-şuarâsı olarak kabul edilen şair, kendinden sonra gelenleri de etkileyerek bir ekol oluşturdu. Kutsal topraklara hac farizasını yerine getirmek için giderken onu derinden sarsan bir olayla karşılaştı. İrticalen söylediği şiiri, Medine minarelerinden okundu. Peki, buna sebep olan olay neydi?
◾ Usta şair, önceleri İstanbul'da aradığını bulamamaktan dolayı hayal kırıklığına uğradı. Fakat daha sonra Sultan IV. Mehmed'in musâhibi Damad Mustafa Paşa ile tanışmasından sonra rahat bir hayata kavuştu. Bir ara ikinci vezirlik payesine kadar yükselen paşa ile olan dostluğu onun ölümüne kadar sürdü.
◾ Damat Mustafa Paşa, Padişah IV. Mehmet'in sürekli yakın çevresinde bulunduğundan şair Nabi'nin şiirdeki ustalığı da zamanla kulaktan kulağa yayıldı. Nâilî gibi çağının büyük şairleri tarafından tanınmaya ve şiirleri takdir edilmeye başlandı.
Medine minarelerinden okunan şiir✨
— Fikriyat (@fikriyatcom) June 3, 2022
Osmanlı'nın en önemli şairlerinden biri Nabi'ydi. Hac için gittiği Medine-i Münevvere'de onu derinden sarsan bir olayla karşılaştı.
Doğaçlama olarak söylediği şiiri, Medine minarelerinden okundu.#Nabi #Medine #Osmanlı pic.twitter.com/cYC1N3tnTa
◾ IV. Mehmed'in yakın çevresine girdiği bu dönemde Musâhip Mustafa Paşa'nın maiyetinde Lehistan seferine katıldı ve Kamaniçe'nin fethi üzerine iki tarih düşürdü.
Nabi, Sultan IV. Mehmet'in şehzadeleri için Edirne'de düzenlenen sünnet şenliklerini anlattığı ilk yapıtı "Surname" adlı mesneviyi ise 1675 yılında hazırladı. Nabi'nin bu eserinde, on beş gün devam eden bu şenlikleri âdeta bir belge niteliğinde anlattı.
◾ Kutsal topraklara hac farizası için giden şair, bu beldelerdeki izlenimlerini, 1678 yılında yazdığı "Tuhfetül Harameyn" adlı eserinde aktardı. Urfa yoluyla Medîne-i Münevvere'ye varan Nabi'nin, "Sakın terk-i edebden kûy-ı mahbûb-ı Hudâ'dır bu" mısraıyla başlayan ünlü naatını bu sırada kaleme aldı.
◾ Sultan IV. Mehmed zamanında hacca giden Nabi, Medine-i Münevvere'ye yaklaşıldığı bir sırada kıbleye doğru uzanarak insanlık icabı hafif uykuya daldı. Peygamber Efendimizin bu kadar yakınında uyumanın edebe aykırı olduğunu düşünen şair, irticalen yüksek sesle beş beyti terennüm etti.
Sakın terk-i edebden, kûy-i mahbûb-i Hudâ'dır bu!
Nazargâh-i ilâhîdir, makâm-ı Mustafâ'dır bu.
(Edebi terk etmekten sakın! Zîrâ burası Allah'ın sevgilisinin bulunduğu yerdir. Bu yer, Hak Teâlânın nazar evi, Resûl-i Ekrem'in makâmıdır.)
Habîb-i Kibriyânın hâb-gâhıdır fazîletde,
Tefevvuk-kerde-i Arş-ı Cenâb-ı Kibriyâ'dır bu.
(Burası yüce Allah'ın sevgilisinin istirahat ettikleri yerdir. Fazilet yönünden ise, arş-ı âlânın üstündedir.)
Bu hâkin pertevinden oldu deycûr-i âdem zâil,
Â'mâdan açdı mevcûdât dü çeşmin; tûtiyâdır bu.
(Bu mübarek yerin mukaddes toprağının parlaklığından yokluk karanlıkları sona erdi. Yaratılmışlar, iki gözünü körlükten açtı.)
Felekde mâh-ı nev Bâb'üs-Selâmın sîne-çâkidir,
Bunun kandîli cevzâ Matla-ı nûr-i ziyâdır bu.
(Gökyüzündeki yeni ay, O'nun kapısının yüreği yaralı âşığıdır. Gökyüzündeki oğlak yıldızı bile O' nun nûrundan doğmaktadır.)
Mürâât-ı edeb şartıyla gir Nâbî bu dergâha,
Matâf-ı kudsiyâdır bûse-gâh-ı enbiyâdır bu.
(Ey Nâbî! Bu dergâha edebin şartlarına riayet ederek gir. Zîrâ burası, büyük meleklerin etrafında pervane olduğu yer olup; bu kapının eşiğini, peygamberler bile edep ve hürmet dairesinde eğilip öperler.)
◾ Rivayete göre Nabi, şehre girince acayip bir hadise yaşandı. Onun irticalen yüksek sesle söylediği şiiri, müezzinler tarafından minarelerden okundu. Bulduğu müezzine işin sırrını ve hikmetini sorsa da cevap alamadı. En son, ser müezzini bulan şair, kendisini de tanıtıp aynı soruyu sordu.
◾ Bunun üzerine ser-müezzin der ki: "Arkadaşlarımız ketum davranmakta haklıdırlar; çünkü mesele sırdır. Ancak siz Nabi iseniz, sizden de gizli değil tabiî. Efendimiz (sav) bu gece her birimizin rüyasını teşrif ederek bu şiiri ta'lîm edip emrettiler: Ümmetimden Nabi şehre geliyor; sabah ezanından sonra bunu okuyarak kendisini karşılayınız!"
◾ Nabi tekrar sordu: "Ümmetimden Nabi dedi mi?" Evet cevabını alıp, yeminle te'yîd ettirdi. Yemini üç kez tekrarlattı ve "Demek ki iki cihan güneşi beni ümmetliğine kabul etti." diyerek sevincinden bayıldı.
Nâbî'nin Peygamber Efendimize duyduğu derin muhabbet ve edep sayesinde bu iltifata nail oldu.
◾ Nabi, adeta hayatının değişmesine vesile olan ve kendisini kollayan Damat Mustafa Paşa'nın 1686'da vefatı üzerine Halep'e yerleşti. Yaklaşık 25 yıl Halep'te yaşayan Nabi, eserlerinin birçoğunu da bu ilham dolu kentte kaleme aldı.
◾ Burada oğlu Ebulhayr nazarında, dönemin gençlerine öğütlerini kapsayan üçüncü eseri "Hayriyye" adlı ünlü mesneviyi yayınladı. Mesnevide oğluna, hayatta karşılaşacağı hemen her konuda öğütler veren Nâbî, aile konusunda da tavsiyelerde bulundu; evlilik, eş seçimi, aile hayatı ve çocuk sahibi olmak gibi meselelere oldukça geniş bir yer ayırdı.
◾ Hayriyye, kültür tarihimizde çocuk edebiyatı ve eğitimi alanında yazılan ilk eserlerden biridir. Nabi devrinin göze batan kusurlarını ve toplumdaki aksaklıkları da eleştirdi. Ülkedeki genel çöküş üzerinde durduğu gibi insanlardaki ahlak düşüklüğünü, idarecilerin zayıflığı, mahkemelerin bozulması, halkın ezilmişliği ve ulemanın cahilliği hakkında da tenkitte bulundu.
Nâbî, bu eseriyle toplum ve devlet hakkında düşünen, fikir sancısı çeken, kötüye gidişata karşı uyarıda bulunma sorumluluğunu üstlenmek ihtiyacı içinde olan bir münevver olduğunu gösterdi.