Arama
Nabi'nin Medine minarelerinden okunan şiiri
Osmanlı'nın en önemli şairlerinden biri olan Nabi, edebiyata tefekkür anlayışını getirdi. Döneminin şeyhü'ş-şuarâsı olarak kabul edilen şair, kendinden sonra gelenleri de etkileyerek bir ekol oluşturdu. Kutsal topraklara hac farizasını yerine getirmek için giderken onu derinden sarsan bir olayla karşılaştı. İrticalen söylediği şiiri, Medine minarelerinden okundu. Peki, buna sebep olan olay neydi?
◾ Nabi, adeta hayatının değişmesine vesile olan ve kendisini kollayan Damat Mustafa Paşa'nın 1686'da vefatı üzerine Halep'e yerleşti. Yaklaşık 25 yıl Halep'te yaşayan Nabi, eserlerinin birçoğunu da bu ilham dolu kentte kaleme aldı.
◾ Burada oğlu Ebulhayr nazarında, dönemin gençlerine öğütlerini kapsayan üçüncü eseri "Hayriyye" adlı ünlü mesneviyi yayınladı. Mesnevide oğluna, hayatta karşılaşacağı hemen her konuda öğütler veren Nâbî, aile konusunda da tavsiyelerde bulundu; evlilik, eş seçimi, aile hayatı ve çocuk sahibi olmak gibi meselelere oldukça geniş bir yer ayırdı.
◾ Hayriyye, kültür tarihimizde çocuk edebiyatı ve eğitimi alanında yazılan ilk eserlerden biridir. Nabi devrinin göze batan kusurlarını ve toplumdaki aksaklıkları da eleştirdi. Ülkedeki genel çöküş üzerinde durduğu gibi insanlardaki ahlak düşüklüğünü, idarecilerin zayıflığı, mahkemelerin bozulması, halkın ezilmişliği ve ulemanın cahilliği hakkında da tenkitte bulundu.
Nâbî, bu eseriyle toplum ve devlet hakkında düşünen, fikir sancısı çeken, kötüye gidişata karşı uyarıda bulunma sorumluluğunu üstlenmek ihtiyacı içinde olan bir münevver olduğunu gösterdi.
◾ Halep Valisi Baltacı Mehmet Paşa sadrazam olunca Nabi'yi de yanına aldı. Bu dönemlerde şair Nabi, darphane eminliği, baş eğitmenlik gibi görevlerde bulundu. Nabi, son İstanbul devresinde özellikle şiir ve kültür çevrelerince zamanın şeyhü'ş-şuarâsı olarak kabul edildi ve büyük bir takdir gördü. Nitekim Sâbit ve Seyyid Vehbî gibi çağın önemli şairleri Nabi'nin İstanbul'a gelişini memnuniyetle karşıladılar.
◾ Nabi'nin diğer eserleri arasında ise Türkçe Divan, Farsça Divan, Hayrabad, Terceme-i Hadis-i Erbain, Fetihname-i Kamaniçe, Zeyl-i Siyer-i Veysi ve Münşeat yer alır.
Osmanlı'nın duraklama devrinde yaşayan Nabi, toplumdaki bozukluklara şahit olduğu için daha çok didaktik şiirler yazdı.
◾ Nabi, yaşadığı devrin sorunlarına, özellikle mesnevi tarzında yazdığı manzumeler aracılığıyla dinin, şeriatın, ahlakın ve faziletin gereği çerçevesinde çözüm bulunması konusunda yaptığı yararlı önerilerle edebiyatta farklı ve etkili bir yol çizdi. 17. yüzyıl klasik Türk edebiyatının önemli şairlerinden biri olan Nabi, edebiyata "tefekkür anlayışını" getiren şairdir.
◾ Hoşsohbet, kültürlü, zeki, çok güzel konuşan Nabi, şiire hikemî tarzı kazandırdı. Anlamı ön planda tuttuğu manzumelerinde hem düşünen hem düşünmeye sevk eden ifadelere sahip bulunduğundan Türk şiirindeki hikemî tarzın temsilcisi olarak görüldü.
◾ Nabi'nin didaktik nitelikli şiirlerinde mevcut hayat görüşü, ondan sonra bu tarzda şiir yazanların çoğalmasına ve Nabi okulu diye adlandırılabilecek hikemî bir şiir okulunun doğmasını sağladı.
◾ Bu çerçevede şiir yazanlar arasında Râmi Mehmed Paşa, Nedîm, Mustafa Sâmi Bey, Seyyid Vehbî, Hâmî-i Âmidî, Münif Paşa ve Koca Râgıb Paşa kaydedilebilir. Şeyh Galib dışında Şinâsi'ye kadar gelen belli başlı klasik şairlerde Nabi okulunun tesir ve nüfuzu açıktı.