Arama
Edebiyat dergilerinin sayfalarına yansıyan Orhan Veli şiiri
Orhan Veli ve arkadaşlarının ortaya koyduğu yeni şiir anlayışı, edebiyatımızda büyük bir radikal çıkıştı. Garip akımı olarak adlandırılan bu şiir anlayışı, kendi döneminde büyük tartışmalara yol açarken edebiyat dergilerine de yansıdı. Peki, Orhan Veli ve arkadaşlarının "yeni bir soluk" olan şiirleri edebiyat camiasında nasıl karşılandı?
🔸 Bunun bilincinde olan genç Orhan Veli çok geçmeden kolları sıvadı, 1938 yılında İnsan dergisinde meşhur "Yazık oldu Süleyman Efendi'ye" dizelerinin yer aldığı Kitabe-i Seng-i Mezar adlı şiirini yayımladı.
🔸 Bu şiirin ardından 1939 Aralık-1940 Ocak'ta Varlık dergisinde, "Şiire Dair" üst başlığıyla "Garip", "Ahenk ve Tasvir" , "Taklit", "Şairane" olmak üzere şiir düşüncelerini anlatan ve takip eden yıllardaki poetik duruşlarının temelini şekillendirecek dört adet makale kaleme aldı.
🔸 Edebiyat camiasına yeni bir soluk getirmek isteyen Orhan Veli, Melih Cevdet Anday ve Oktay Rıfat bir yıl sonra 17 Mayıs 1941 yılında Garip adlı ortak şiir kitabını yayımlamış ve kitabın başına Orhan Veli'nin yazmış olduğu hareketin poetikası niteliğindeki Garip ön sözünü eklemişlerdi. İşte bu tarihten sonra edebiyat camiasında artık hiçbir şey eskisi gibi olmayacaktı.
🔸 Garip dönemindeki şiir anlayışlarına apaçık bir tepkiydi. Garipçiler şiirde her türlü kurala ve belirli kalıplara karşı çıkmış, şiirde ölçü, kafiye ve dörtlüğün gereksiz olduğunu savunmuş, şiirde şairaneliği, mecazlı söyleyişi ve söz sanatlarının kullanılmasını kabul etmemişlerdi.
🔸 Süslü, sanatlı dile karşı çıkıp şiir dilini konuşma diline yaklaştırmışlardı. Ayıca şiirin konusunu genişletmişler ve şiirde o güne kadar işlenmemiş konuları ele almışlar, söz gelimi şiire "küçük insan"ı sokmuşlardı.
🔸 Orhan Veli'nin gerek Varlık dergisinde yayımlanan dört makalesi gerek Garip ön sözü ve bu hareketin şiirleri, dönemin matbuat dünyasında da büyük yankılar uyandırdı.
🔸 Edebiyatımızda şiir eleştiri tarihine bakıldığında "Garip hareketi" kadar tepki ile karşılanan bir başka harekete daha tesadüf edilemez.
🔸 Hareketin üç şairi de Orhan Veli, Melih Cevdet, Oktay Rıfat ilk şiirlerini Varlık'ta yayınladıkları günden itibaren sık sık eleştiriye maruz kalmışlardı.
🔸 Hakan Sazyek'in Cumhuriyet Dönemi Türk Şiirinde Garip Hareketi kitabında ifade ettiği gibi 1940 kuşağı şair ve yazarları da Garip'e tepkiliydi.
🔸 Nazım Hikmet, bu akıma toplumcu şiirin önünü kesmesi gerekçesiyle; Yahya Kemal ise geleneği yok sayması sebebiyle muhalifti.
🔸 Garip'e yönelik ilk eleştiriler, Garipçilerin şiirlerinin Varlık'ta yayımlanmasından hemen sonra bugünkü durumun tam aksine "alaya alma" ve "yok sayma" şeklinde gerçekleşti.