Arama
Osmanlı toplum hayatı şiirlere nasıl yansıdı?
Bir medeniyetin yansıması olan klasik şiirimize yönelik özellikle de Cumhuriyet'ten sonra yaftamalarda bulunuldu. Halktan bağını koparmış hatta kapalı bir kutu olarak atfedildi. Harf inkılabıyla da yeni nesillere geçmişin kapısı kapatıldı. Bu durum örümceklerin yuva yaptığı raflarda kitapların kapanıp kalmasından başka bir şeye yaramayacaktı. Aksine bu şiirler toplum hayatıyla ilgili pek çok ayrıntıyı barındırıyor. İşte sizler için Osmanlı toplum hayatından beyitlere yansıyan örnekleri derledik.
Günümüze kadar tarih boyunca bütün canlılığıyla uygulanagelen geleneklerden birisi de saçı geleneğiydi. Bu geleneğe göre düğünlerde gelinin başına, kılıç kuşanma gibi törenlerde sultanların ayağına, sevinçli bir haber alındığında, türlü vesilelerle yapılan kutlamalarda vs. para veya değerli şeyler saçılırdı. Saçı saçma geleneği içerisinde değerlendirilebilecek uygulamalardan birisi de gelişi sevinçle karşılanan bir büyüğün, kişinin yoluna veya ayaklarına akça saçılmasıdır. Klasik Türk şairleri tabiat olaylarıyla bu köklü Türk geleneği arasında benzerlik ilgisi kurmuş, âşığın gözyaşlarını yeri geldiğinde saçıya benzetmişlerdir.
Makdemünden ki gülistâna haber verdi nesîm
Yâsemen ayagına akçasını etdi nisâr
(İshak Çelebi)
"Meltem, gül bahçesine gelişinin haberini verdi; yasemin akçelerini yoluna saçtı."
Halk arasında reyhanın akrep zehrine iyi geldiği ve reyhanın olduğu yerlere akrep yaklaşmadığı şeklinde yaygın bir inanış vardır. Klasik şiirde saçla ilgili yapılan benzetmeler arasında akrep de bulunur. Kıskaçları, kuyruğu, siyah rengi, kıvrım kıvrım oluşu sebebiyle akrep saçın benzetilenleri arasındadır. Yüzün iki tarafından sarkan siyah saçlar şekil ve renk açısından akrebi andırır. Bir güzellik unsuru olan âşığı sevgiliye bağlayan saç klasik Türk şiirinde fitne, tuzak, avcı olarak görüldüğünden akrep gibi tehlikelidir, ondan korkulması gerekir. Sevgilinin saçları akrebe benzetilirken yanaktaki ayva tüyleri de renk ve görünüş itibariyle reyhana benzetilir.
Reyhanla akrep bir araya gelemeyeceğinden âşık sevgilinin saçlarıyla ayva tüylerini sarmaş dolaş gördüğünde şaşkınlığını gizleyemez.
Zülfi hattıyla ne yüzden oldı yâ Rab hem-nişîn
Resmidür hod 'akrebün dirler ki reyhândan kaçar (Adnî)
"Ey Allah'ım! Saçları ayva tüyleriyle hangi sebepten ahbap oldu; oysa düsturdur söylenir 'akrebin kendi reyhandan kaçar'."