Arama
Osmanlı'da çocuk dergileri ve dil eğitimine katkıları
Dünün küçükleri büyür, bugünün sözü geçen bireyleri olur. Kar tanesinin çığa dönüşmesi misali her çocuk bir toplumun, tarihin gidişatını etkileyecek güçtedir. Tarihler boyunca da bunun farkında olan Osmanlı, dergi ve gazetenin edebiyatımıza dahil olmasıyla çocukları da unutmadı. Onlar için eğitici ve öğretici, aynı zamanda da eğlendirici dergileri yayımladılar. İşte, tüm yönleriyle Osmanlı'da çocuk dergileri…
Çocukların ilgisini çekebilmek için her sayısı farklı renkle basılan bu dergi 49 sayı yayımlanır. Mümeyyiz'in amacı toplumun geleceği olan çocuklara iyi ahlak, terbiye ve tahsil konusunda onların anlayacağı dille bilgi vermekti.
İlk sayıda bu niyet, "Şimdi bir de şu sizin için çıkardığımız gazetede ne yapmalıyız, nasıl mektebe gitmeli, derse nasıl çalışmalı, nasıl okuyup yazmalı ve ana babamıza ve hoca efendilere nasıl itaat etmeli, onları yazacağız ve dünyada iyi ve herkesin beğeneceği huylar nedir ayıplayacağı şeyler nelerdir onları size bildireceğiz." şeklinde verildi. Bu dergi ile ilgili önemli bir diğer özellik hayal ürünü bir takım faydasız sözden ibaret olduğu gerekçesiyle şiire yer vermemesiydi.
Çocuklara Talim dergisi yayın hayatına 1887 Aralık ayında başladı. Derginin muharriri ve mesul müdürü Mehmet Şemsettin'di. Çocuklara Talim dergisi, Sıhhiye kâtibi Mehmet Şemsettin'in Arkadaş (1876) ve Çocuklara Arkadaş (1881) dergilerinden sonra yayınladığı üçüncü çocuk dergisidir.
15 günde bir cuma günleri yayınlanan derginin satış bedeli 1 kuruştu. Derginin yıllık abone bedeli 20, altı aylık abone bedeli ise 10 kuruş olarak belirlenmişti. Taşralar için posta ücretiyle beraber abonelik bedeli yıllık 25, altı aylık 13 kuruş olarak ayarlandı. Mesul müdür ve muharrir olarak Mehmet Şemsettin'in ismi serlevhada yer alırken idare memuru olarak da Ahmet Nuri Efendi ismi yer almıştır.
Serlevhanın sol kısmında yer alan abonelik şartları içerisinde derginin yıllık 24 sayı yayınlanmasının planlandığı anlaşılır. Ancak Çocuklara Talim dergisi 9 sayı yayınlanabilir. Kapakla birlikte 12 sayfaya 2 sütun şeklinde hazırlanan derginin her sayısının kapağı farklı bir renkte basılmıştır. İlk Türkçe çocuk dergi olan Mümeyyiz'in her sayısının farklı renkte bir kâğıda basılması usulünü Çocuklara Talim dergisinin kapakları için kullanarak temel okuyucu kitlesi olan çocukların gözünde albenisini arttırmaya çalıştığı söylenebilir.
Tasarımı sade olan bu kapaklarda derginin o sayısında ele alınan konuya ilişkin bir resimde bulunmaktadır. Çalışma kapsamında incelenen Çocuklara Talim dergisinin sekiz nüshasında (2 ile 9 numara arası nüshalar) toplam 21 adet resim yer almaktadır. Bu resimlerin 15 tanesinde imza yer almaz iken 6 tanesinde "Antranik" imzası bulunmaktadır. İçerik noktasında ansiklopedik bilgilerin yanı sıra genel ahlaka ilişkin konuları da ele alan Çocuklara Talim dergisinin okuyucu kitlesi olarak ilkokul düzeyinde bulunan çocukları hedef aldığı söylenebilir.
Çocuklara Talim dergisi dil öğretimi konusunda iki yöntem kullanılır. İlk yöntem Türkçe kelimelerin Arapça ve Farsça karşılıklarının verilmesi; ikinci yöntem ise yabancı dillerden Türkçeye geçen kelimelerin etimolojisi ve anlamlarının birlikte verilmesidir. Derginin dil öğretiminde kullandığı Türkçe kelimelerin Arapça ve Farsça karşılıklarının verilmesi yöntemi okuyucuya "üç lisan" başlığı ile ayrı bir bölümde verilmektedir. Söz konusu "üç lisan" başlıklı bölüme ilk kez derginin ikinci sayısında rastlanır. Bu sayıda toplam 22 kelime bulunur. Verilen kelimeler vücut organlarına ve doğaya ait kelimelerdir: "Omuz, kol, dirsek, bilek, el, parmak, tırnak, kaburga, karın, sırt, güneş, ay, yıldız, gün, gündüz, gece."