Arama
Osmanlı'da çocuk dergileri ve dil eğitimine katkıları
Dünün küçükleri büyür, bugünün sözü geçen bireyleri olur. Kar tanesinin çığa dönüşmesi misali her çocuk bir toplumun, tarihin gidişatını etkileyecek güçtedir. Tarihler boyunca da bunun farkında olan Osmanlı, dergi ve gazetenin edebiyatımıza dahil olmasıyla çocukları da unutmadı. Onlar için eğitici ve öğretici, aynı zamanda da eğlendirici dergileri yayımladılar. İşte, tüm yönleriyle Osmanlı'da çocuk dergileri…
Türk Yavrusu'nun, daha çok okur kitlesine ulaşmak için verdiği hediyeler ilgi çekiciydi. Bilmece ve müsabakalar düzenleneceği ilk sayıda duyurulmuştu. Bilmeceye ödül olarak birinciye fotoğraf makinesi verilmesi dikkate değer. Bu ödülün günümüzde bile çok büyük bir ödül olduğu düşünülürse o tarihte ne kadar önemli olduğu anlaşılabilir. İkinciye cep defteri, on kişiye kadar kitap, ellinci kişiye kadar da kart verileceği açıklanmıştır. İlk sayıdaki müsabaka okuyucuların mecmuaya kart postal göndermeleriydi. Bu müsabakaya katılan herkes kazanacaktı.
İkinci sayıda bilmece olarak Türk Yavrusu isminden bazı harflerin çıkarılmış hali verilip mecmuanın isminin tamamlanması istenmişti. Birinciye yazı takımı, ikinciye mürekkepli kalem, üçüncüye gazetenin bir yıllık aboneliği, dördüncüye altı aylık abonelik, altı kişiye birer kitap, on kişiye kokulu kart, 20'nciden 40'ncıya kadar kartpostal, 40'ıncıdan 100'üncüye kadar takdir evrakları verileceği duyuruldu. Yazarların, ödül alacak kişi sayısını artırarak ilgili çekmek istediği bu çabalardan anlaşılıyordu.
Türk Yavrusu'nun dili günümüz şartlarına göre değerlendirilse bile ağır sayılmayacak kadar sadeydi. Elbette o güne ait bazı söyleyişler, tamlamalar bulunmaktaydı. Ancak kullanılan kelimelerin çocukların anlayabilecekleri seviyede olduğunu söylemek mümkün.
Mecmuada noktalama işaretleri kullanılmıştı ve oldukça yaygındı. Kesme işareti, noktalı virgül, konuşma çizgisi gibi işaretlere sık sık başvurulmuştu.
Osmanlıca yayımlanan ilk resimli çocuk dergisi Etfâl'dir. Çocuklar anlamına gelen dergi 1875 yılında yayımlanmaya başlamıştı. Etfâl'den sonra çocuk dergilerinin resimli olması bir gelenek halini almıştı. Çocuk dergilerindeki çizgi ve resimlerin iki özelliği ya bilgilendirici ya da eğlendirici olmalarıydı.
Arkadaş dergisi 1876 yılında Mehmet Şemseddin tarafından çıkarılmıştı. Genel anlamda dili ve sayfa tasarımı sade olan yayın, imlada bazı yeniliklere yer vermişti. Dergi Batılı anlamdaki ilk çocuk dergisiydi ve Batı'daki gelişme ve keşiflerden haber vermeyi hedeflemiş; her sayısında bir hayvan veya yeni bir icat tanıtılmıştı. Dergi kendisinden önce çıkarılan çocuk mecmualarını ihtiyacı karşılayamadıklarından ötürü eleştirmiş; ülkede bu alanda duyulan ihtiyacı vurgulamıştı.