Arama
Osmanlı'da çocuk dergileri ve dil eğitimine katkıları
Dünün küçükleri büyür, bugünün sözü geçen bireyleri olur. Kar tanesinin çığa dönüşmesi misali her çocuk bir toplumun, tarihin gidişatını etkileyecek güçtedir. Tarihler boyunca da bunun farkında olan Osmanlı, dergi ve gazetenin edebiyatımıza dahil olmasıyla çocukları da unutmadı. Onlar için eğitici ve öğretici, aynı zamanda da eğlendirici dergileri yayımladılar. İşte, tüm yönleriyle Osmanlı'da çocuk dergileri…
Arkadaş dergisi 1876 yılında Mehmet Şemseddin tarafından çıkarılmıştı. Genel anlamda dili ve sayfa tasarımı sade olan yayın, imlada bazı yeniliklere yer vermişti. Dergi Batılı anlamdaki ilk çocuk dergisiydi ve Batı'daki gelişme ve keşiflerden haber vermeyi hedeflemiş; her sayısında bir hayvan veya yeni bir icat tanıtılmıştı. Dergi kendisinden önce çıkarılan çocuk mecmualarını ihtiyacı karşılayamadıklarından ötürü eleştirmiş; ülkede bu alanda duyulan ihtiyacı vurgulamıştı.
1882 yılında iki haftada bir yayımlanan Çocuklara Arkadaş dergisi 12 sayfa ile o güne dek çıkarılan dergiler arasında en fazla sayfa sayısına sahip dergiydi. Dergi amaçlarından birinin çocukları okumaya teşvik ettiğini duyurarak eğitime ağırlık verdiğini göstermişti. Bununla birlikte dergi içeriğinde resimlere de yer vererek çocukların dikkatini canlı tutmayı ihmal etmemişlerdi. Dergide yer alan hikayelerden çıkarılacak dersin açık açık söylenmesi yerine sezdirilmesi sağlanmış, bu da ülkemizde çocuk edebiyatı alanında önemli bir adım olmuştu. Her sayısında bir hayvan tanıtılan dergide, İstanbul'un tarihi yerleri, tabiat ve fenle ilgili yazılara yer verilmişti.
1896 yılında yayın hayatına başlayan Çocuklara Mahsus Gazete isimli dergi 12 yıl aralıksız yayımlanarak 627 sayıya ulaşmış ve Osmanlı Döneminde yayımlanan en uzun soluklu çocuk dergisi olmuştu. Bu dergi ile ilgili bir başka özellikse kendisinden önceki dergilerle karşılaştırıldığında en fazla çeviri yayımlamış dergi olmasıdır. Öyle ki bitki ve hayvanları anlatan yazılardan uzak ülkelerin kültürünü anlatan gezi yazılarına kadar birçok yazı çeviriydi. Bu dergide çeviri meselesi öyle boyutlara ulaşmıştır ki yerel haberlere oldukça az yer verilmişti.
İstanbul dışında yayımlanan ilk dergi 1897 yılında Selanik'te yayın hayatına başlayan Çocuklara Rehber dergisi olmuştu. Bu dergi de çocuklara eğlendirirken öğretmeyi amaçlamıştı. ''Avrupa standartlarına yaklaşan bir dergi'' olarak ifade edilen dergi, ilk çocuk edebiyatı ürünlerinin de yine burada gösterir. Yayın ilkelerine ters düşmemesi şartıyla okuyuculardan gelen yazılara da yer verilmişti. Bir çocuk dergisi olmanın bilinciyle sade bir dil kullanmışlardı.
1905 yılında yayımlanmaya başlanan Çocuk Bahçesi dergisinin de amacının çocuklara eğlendirirken öğretmek olduğu belirtilmişti. Derginin yazarları arasında Tevfik Fikret, Mehmet Emin Yurdakul, Ali Ulvi Öleve, Rıza Tevfik Bölükbaşı gibi dönemin ünlü edebiyatçıları da görülür. Bazı sayılarında Balkanlar'daki Osmanlı toprakları, karekök ve üçgenin iç açıları gibi bilgilere yer verilmişti.