Arama
Osmanlı'da çocuk dergileri ve dil eğitimine katkıları
Dünün küçükleri büyür, bugünün sözü geçen bireyleri olur. Kar tanesinin çığa dönüşmesi misali her çocuk bir toplumun, tarihin gidişatını etkileyecek güçtedir. Tarihler boyunca da bunun farkında olan Osmanlı, dergi ve gazetenin edebiyatımıza dahil olmasıyla çocukları da unutmadı. Onlar için eğitici ve öğretici, aynı zamanda da eğlendirici dergileri yayımladılar. İşte, tüm yönleriyle Osmanlı'da çocuk dergileri…
Osmanlı'da Maarif-i Umumiye Nizamnamesi'nin yayınlanmasıyla birlikte, çocuklara yönelik süreli yayınlar da ortaya çıkmaya başladı. Bu nizamname ile eğitim, devlet işi olarak kabul edildi ve çocuk dergileri de bu süreçte eğitimin önemli bir parçası olarak kullanıldı. Yayınlanan çocuk dergilerinin içeriği oldukça kapsamlıydı. İçlerinden en önemlisi ise dil öğretimiydi. 1887-1888 yıllarında yayınlanan Çocuklara Talim dergisi yabancı dil öğretimi konusunda önemli bir yayın olarak karşımıza çıkmaktadır.
1869-1908 yılları arasında toplam 20 çocuk dergisi yayımlanırken, 1908 Meşrutiyetinden Cumhuriyet'e uzanan on beş yıllık zaman diliminde çıkan çocuk dergilerinin sayısı ise 23 idi.
Bu döneminde yayınlanan çocuk dergilerine bakıldığında Sadakât (1875), Arkadaş (1876) ve Bağçe (1880) dergilerinin pul vergisine tabi tutuldukları, Çocuklara Arkadaş (1881), Çocuklara Kıraat (1881), Çocuklara Talim (1887-1888), Çocuklara Mahsus Gazete (1896) ve Çocuklara Rehber (1897) dergilerinin ise pul vergisinden muaf tutuldukları görülür. 1881 yılından itibaren Resm-i Damga Nizamnamesi'nin ilgili maddesi gereğince çocuk dergilerinin eğitim ile ilişkili süreli yayın olarak kabul edildiği ve bu sebepten dolayı pul vergisinden muaf tutuldukları anlaşılır.
Osmanlı Devleti'nde yayınlanan ilk çocuk dergisi 1869 tarihli Mümeyyiz dergisiydi. Mümeyyiz gazetesinin eki olarak yayın hayatına başlayan Mümeyyiz dergisi 15 Teşrinievvel (Ekim) 1869 tarihli ilk sayısında çıkış amacını şöyle tanımlar:
"(…) çocuklara (…) hüsn-ü ahlak ve terbiyeye ve tahsil-i maarif ve kemâlât-ı insaniyeye dair büyüklerimizin te'lîfatlarında gördüğümüz bahisleri çocukların anlayabileceği ibarelerle yazmaktır(…)"
Çocukların ilgisini çekebilmek için her sayısı farklı renkle basılan bu dergi 49 sayı yayımlanır. Mümeyyiz'in amacı toplumun geleceği olan çocuklara iyi ahlak, terbiye ve tahsil konusunda onların anlayacağı dille bilgi vermekti.
İlk sayıda bu niyet, "Şimdi bir de şu sizin için çıkardığımız gazetede ne yapmalıyız, nasıl mektebe gitmeli, derse nasıl çalışmalı, nasıl okuyup yazmalı ve ana babamıza ve hoca efendilere nasıl itaat etmeli, onları yazacağız ve dünyada iyi ve herkesin beğeneceği huylar nedir ayıplayacağı şeyler nelerdir onları size bildireceğiz." şeklinde verildi. Bu dergi ile ilgili önemli bir diğer özellik hayal ürünü bir takım faydasız sözden ibaret olduğu gerekçesiyle şiire yer vermemesiydi.
Çocuklara Talim dergisi yayın hayatına 1887 Aralık ayında başladı. Derginin muharriri ve mesul müdürü Mehmet Şemsettin'di. Çocuklara Talim dergisi, Sıhhiye kâtibi Mehmet Şemsettin'in Arkadaş (1876) ve Çocuklara Arkadaş (1881) dergilerinden sonra yayınladığı üçüncü çocuk dergisidir.
15 günde bir cuma günleri yayınlanan derginin satış bedeli 1 kuruştu. Derginin yıllık abone bedeli 20, altı aylık abone bedeli ise 10 kuruş olarak belirlenmişti. Taşralar için posta ücretiyle beraber abonelik bedeli yıllık 25, altı aylık 13 kuruş olarak ayarlandı. Mesul müdür ve muharrir olarak Mehmet Şemsettin'in ismi serlevhada yer alırken idare memuru olarak da Ahmet Nuri Efendi ismi yer almıştır.