Arama
Peyami Safa romancılığının zirvesi: Bir Tereddüdün Romanı
Bir kitabı okumakta tereddüde düştüğünüz ve büyük sancılar çektiğiniz oldu mu? Üstelik tavsiye üzerine verilen bu kitap, ilk cümlesindeki "Beni yalnız bırakmayınız!" çığlığıyla hem sizi ürkütüyor hem de merakınızı kamçılamayı başarıyor. Sizi bir kuyu gibi içine çeken bu kitabın sayfalarını çevirmeyi mi yoksa duyduğunuz korku içerisinde ondan vazgeçmeyi mi tercih ederdiniz? Peyami Safa'nın Bir Tereddüdün Romanı'ndaki iki dünya arasında gidip gelen roman kahramanı, her şeyi göze alıp sayfaların büyüsüne kendisini bırakıyor. Gelin, gündelik hayatımızı kuşatan tereddüt, ikilem, kararsızlık gibi kavramları da yanımıza alarak, Bir Tereddüdün Romanı'na doğru bir yolculuğa çıkalım…
📌 Cahit Sıtkı Tarancı, Bir Tereddüdün Romanı'nı harp sonrası bireyin ve toplumun içine düştüğü durum bağlamında Peyami Safa isimli eserinde şöyle anlatır:
"Büyük Harpten sonra, ruhları istila eden o yaşamak yorgunluğu, o ahlak buhranı, o sefalet, o intiharlar, maziden devraldığımız kıymetlerin birdenbire baş aşağı gelişi, o hiçbir şeye inanamamak azabı, iyilikle kötülük, muhabbetle nefret, isyanla tevekkül, yapmakla yıkmak arasında insan ruhunun uykusuz bir gece kadar uzayan o tereddüdü, hasılı beşer cemiyetindeki o müthiş panik", "Bir Tereddüdün Romanı"nda "bütün sebepleri ve neticeleriyle gözlerimizin önüne serilmiştir."
📌Bir Tereddüdün Romanı'na, modern dönemde hırsları ve sevdaları; inançları ve inkarları arasında tereddütte olan insanın bocalama destanı diyebiliriz. Nitekim romanda Muharrir olarak anılan kahramanın, "Hemen bütün kitaplarım yalnız bu cümleyi izah etmek içindir. "Tereddüt!" cümlesi bunu doğrular nitelikte…
Romanda özellikle toplumdaki belli aydın kesiminin içine düştüğü köksüzlüğü ve modern insan prototipini sembolize eden Vildan'ın ifadeleri de romandaki tereddüt teması hakkında bize önemli ipuçları sunuyor:
"Hakikatte sen de tereddüt ediyorsun. Roma ile İstanbul arasında, hile ile samimiyet arasında, ölümle hayat arasında tereddüt ediyorsun. Sonra sen ve benim olduğum zümre de tereddüt içindeyiz... Bütün sanatkar dediğimiz sınıf ve münevver dediklerimiz hep tereddüt geçiriyorlar: İnanmakla inkar arasında tereddüt; ferdi ve içtimai temayüller arasında tereddüt; (...) yaratıcı hırslar ve sevdalar arasında tereddüt."
Peyami Safa'nın Fatih Harbiye romanı hakkında 10 bilgi
📌 Peki, bu tereddütlerle başa çıkabilecek miyiz yoksa onlarla yaşamayı öğrenmemiz mi gerekir? İkilemler arasında savrulup durduğumuz romanı okuduğumuzda aklımızda bu sorular belirebilir. Neyse ki Peyami Safa'nın yalnızca bir durum tespiti yok; aynı zamanda bir çözüm önerisi de var...
➡ Safa, romanında özellikle toplumun aydın kesiminde görülen tereddüt krizlerine farklı bir alternatif sunuyor: Geleneksel değerlere inanıp onlara sıkıca sarılmak… Çünkü yazara göre köksüzlük ve asıl değerlerimizden uzaklaşmış olmak şüphe ve tereddütleri daha da arttırıyor.
➡ Safa, bu tereddüt ve şüphe duygularını arka plana atacak aile kurumunun önemini vurgular. Geleneksel değerlere sahip bir aile kurumunun asrın içinde bulunduğu şüphe hastalığına çözüm olabileceğini düşünür. Düşüncelerini romanda Muharrir'in ağzından şu şekilde ifade eder:
"Fakat şüphemizi ve tereddüdümüzü ancak zekamıza mahsus bir hak addedelim ve irademize çelme takmasına izin vermeyelim. Tembelliğin mazereti halinde şüphe ve imansızlık en kötü şeydir. Dünyanın azgın faaliyetinde ve gaye ne olursa olsun bu ezeli ve ebedi oluş içinde hepimiz dinamik rollerimizi yapmağa mecburuz."
📌 Peyami Safa'ya göre toplumsal düzlemde yaşadığımız en büyük tereddüt Batılı ve geleneksel değerlerin kabulü arasındaki ikilemdir. Safa, Batı'yı bu anlamda bireyleri buhrana sürükleyen bir medeniyet olarak görür. Batı'nın yıkıcı etkisini göstermesi bakımından Batı ve Doğu arasında sıkışmışlığı temsil eden Vildan karakterini önümüze çıkarır.
Vildan karakterini olumlamadığı karşıt düzleme yerleştiren Safa, şüphe ve tereddütten kurtulması için Vildan'ın bir aile kurması gerektiğini Muharrir'in ağzından şöyle aktarır:
"Yeni kadın yaratıcılığın merkezini şaşırmıştır. Senin ümitsizliğin buradan geliyor. Pirandelli mütercimi değil, bir çocuk anası olarak ebedileşebilirsin. Bunlar Eflatun'un ağzına yaraşan pek eski sözler, değil mi? Fakat "Ziyafet"i bir kere daha oku, onu daima yeni bulacaksın. Emin ol ki sana "evlen, çocuk yap, yuva kur!" diyen bir mahalle imamı, bir kadın nine, bir papaz veya aksakallı bir bunak, zannettiğin kadar haksız değildirler."
Peyami Safa'nın otobiyografik romanı 9. Hariciye Koğuşu hakkında 10 bilgi
📌 Romanda en önemli özelliklerinden biri, Peyami Safa'nın hayatından izler taşıdığına dair yorumlar... Safa, Batılılaşma ve modernleşme kisvesiyle köklerinden koparılmaya çalışılan bir neslin aydınlarındandı. Bu sebeple yazarın kendi düşüncelerini ve hislerini Muharrir üzerinden eserine yansıttığını görürüz. Nitekim Safa, şu cümleleriyle bunu doğrular:
"En âfâkî zannettiğimiz romanlar bile, muharririn ruhunu muhayyel kahramanlar vasıtasıyla aksettiren bir otobiyografiden başka bir şey değildir."
📌Peyami Safa'nın romanlarındaki bireylere baktığımızda genellikle büyük ruhsal sıkıntı ve boşluklarla karşılaşabiliriz. Hayatı boyunca bu kavramları eserlerinde yoğun biçimde işleyen Safa'nın bireysel yaşamında da sıkıntılar çektiği bilinmekte.
Bunun yanında romandaki Muharrir ile Peyami Safa'nın hayatlarını kesiştiren en önemli nokta; Bohem yaşantı…
*Bohem 19. ve 20. yüzyıllarda sanatçılar arasında yaygın olan bir yaşam tarzıdır. Sanatta üretken olabilmek adına gelecek kaygısı duymayan, anı yaşayan, çoğunlukla sorumluluklardan kaçan ve toplum tarafından onaylanmayan bir yaşam tarzını ifade eder.
Peyami Safa'nın olgunluk eseri Biz İnsanlar'dan 20 alıntı
Bir kitabı okumakta tereddüde düştüğünüz oldu mu? Üstelik bu kitap, ilk cümlesindeki "Beni yalnız bırakmayınız!" çığlığıyla hem sizi ürkütüyor hem de merakınızı kamçılamayı başarıyor. #PeyamiSafa https://t.co/fB8djwi7oN
— Fikriyat (@fikriyatcom) February 21, 2021