Arama
Peygamberimizin hayatı roman ile anlatılabilir mi?
Türklerin İslam'ı kabulü ile birlikte sadece sosyal hayatta büyük değişiklikler yaşanmamış, edebiyat ve sanat da bu değişimden büyük oranda etkilenmiştir. Divan edebiyatı sahasında verilen eserlere bakıldığında, en çok işlenen konuların dini konular olduğu görülür. Öte yandan bu konular içinde İslam peygamberine çok özel bir yer ayrıldığı da bilinen bir gerçek. Medeniyetimizde Hz. Peygamber'e duyulan derin sevginin gereği olarak; "mevlit, na't, mirâciyye, hilye, sîretü'n-Nebi, kırk hadis" gibi birçok edebi tür ortaya çıkmıştır. Peki, modern zamanın bir türü olan roman ile Efendimizin hayatı anlatılabilir mi?
Günümüzün en yaygın türü olan romanlarda hemen her konu işlenmiştir. Bu durum akıllara şu soruyu getirir: Peygamberimizin hayatı da romanlara taşınabilir mi? Yeni nesillerin Hz. Peygamber'i tanıması ve sevmesi amacıyla onun hayatını romanla anlatmak daha etkili olmaz mı? Bu tür eserlerle genç nesillerde peygamber sevgisinin oluşması sağlanamaz mı? İlk bakışta epey makul bir yöntem olarak görünen bu durum, roman türünün ilkeleri göz önüne alındığında farklı bir boyuta evrilir.
Peygamber Efendimizin Yeni Türk edebiyatındaki konumu hakkında en önemli çalışmaları yapan Prof. Dr. Fatih Andı, Akrebi Kuyruğundan Tutmak kitabında bu sorunun cevabının olumsuz olacağını etraflıca anlatmıştır:
"Siret" kelimesinin anlamının açıklamasıyla başlayan Andı, "siret" ve onun çoğulu olan "siyer" kelimesinin Hz. Peygamberin hayatını anlatmak için kullanıldığında İslami terminolojide yeni bir anlam kazandığını açıklar. Siyer yalnızca bir içerik meselesi değildir. İçerikle birlikte onu anlatırken kullanılan kavramlar da önemlidir. Buradan hareketle Hz. Peygamberin hayatı neden romana konu olamayacağı daha rahat anlaşılabilir.
Andı'ya göre bu durumun altında yatan birtakım sebepler vardır. Sebepleri romanın teknik unsurlarından yola çıkarak anlatan Andı, konuyu daha anlaşılır kılmaktadır.
Bu sebeplerin başında romanın bize ait olmadığı gerekçesi yatar. Zira roman, belirli siyasi, sosyal ve ekonomik şartlar altında ortaya çıkmış bir türdür. Şiire kıyasla daha "dünyevi" bir türdür. Kapitalist Batı toplumunun dünya ve hayat tasavvuruyla teşekkül etmiş roman, her türlü insani istek ve hırsları da ortaya seriyor. Modern dönemin tüketim hırsı, zevk ve konfor arayışı da bunların başında geliyor. İdeolojilerle örülü roman türünde, siyer söz konusu olduğunda "kutsal"ın nasıl konumlandırılacağı büyük bir sorun olarak karşımıza çıkar.
Siyeri romana taşıma konusundaki ikinci büyük sıkıntı ise romanın "kurmaca" dünyası ile örülü olmasıdır. Romanı başarılı kılan kurgunun nasıl oluşturulduğunda yatar biraz da. Bu kurgunun içerisine Efendimizi yerleştirmenin sakıncaları zaman geçtikçe önü alınamaz bir hale gelebilir. Nitekim her yeni kurguda bambaşka bir "Peygamber" portresi ile karşı karşıya kalabiliriz.
Kurgulamanın getirdiği tehlikeler yalnızca bunlarla sınırlı değildir. Romanın bel kemiğinden biri de "tasvir"dir. İslam gelenek ve kültüründe Efendimizi tasvir etmekten her zaman sakınılmıştır. Nitekim, tasvirler bir kişiyi görselleştirme çabası ve onu her ayrıntısıyla anlatmaktır. Burada çıkan sorun ise Efendimizin kadim metinlerden gelen niteliklerle mi yoksa modern roman tekniklerine uygun olarak mı tasvir edileceğidir…