Arama
Peygamberimizin kutlu Mi'rac hadisesini anlatan Mi'raciyyeler
Mi'raciyyeler, Peygamberimiz Hz. Muhammed'in Mi'racını konu alan eserlerin genel adıdır. Aynı zamanda edebiyatımızdaki dini içerikli türler arasında da en revaçta olanıdır. Şairler ve yazarlar yüzyıllar boyunca Efendimizin bu kutlu hadisesini dile getiren eserleri kimi zaman müstakil bir kitap olarak kaleme almış, kimi zaman da divanlarının bir bölümüne taşımışlardır. Peki, Efendimizin ilahi huzura yükselişi Mi'raciyyelerde nasıl anlatılmıştır?
Efendimiz Hz. Muhammed'in hayatı eksenindeki anlatıların en revaçta olanı ise Mi'rac hadisesini konu edinen Mi'racname veya diğer adıyla Mi'raciyyelerdir.
Mi'rac mucizesi
📌Mi'râc kelimesi Arapça, "yukarı çıkma aleti, merdiven, çıkılacak, yükselecek yer, göğe çıkma, Mi'râcu'n-nebî" anlamlarına gelmektedir. Bu hadisesinde, Efendimizin bir gece Mekke Mescidi Haram'dan Kudüs Mescid-i Aksa'ya oradan da Allah'ın katına yükselerek burada peygamberin ruhlarıyla görüştüğü, ilahi huzura yükseldiği anlatılır.
Peygamber Efendimiz Miraç gecesinde neler yaşadı?
📌Mi'râc hadisesinden Kur'an-ı Kerim'in İsrâ ve Necm surelerinde bahsedilmektedir. 17. sure olan İsrâ suresinin birinci ve altmışıncı ayetlerinde hadise şu şekilde buyurulmuştur:
"Kendisine âyetlerimizden bir kısmını gösterelim diye kulunu (Muhammed'i) bir gece Mescid-i Haram'dan çevresini bereketlendirdiğimiz Mescid-i Aksa'ya götüren Allah'ın şanı yücedir. Hiç şüphesiz o, hakkıyla işitendir, hakkıyla görendir."
Hani sana, "Muhakkak Rabbin, insanları çepeçevre kuşatmıştır" demiştik. Sana gösterdiğimiz o rüyayı da, Kur'an'da lanetlenmiş bulunan o ağacı da sırf insanları sınamak için vesile yaptık. Biz onları korkutuyoruz. Fakat bu, sadece onların büyük azgınlıklarını (daha da) artırdı.
📌İşte Kur'an-ı Kerim'de de yer alan Mi'rac mucizesi, Müslümanları çok etkileyen bir hadise olmuştur. Bu sebeple Müslüman müellifler, yüzyıllar boyunca İslam edebiyat ve sanatlarında Hz. Peygamberin Mi'rac hadisesini konu alan eserler kaleme almışlardır.
📌Bu eserler içerik bakımından benzer özellikler taşısa da üslup ve konusu bakımından çoğunlukla farklıdır.
📌Mi'raciyyeler çoğunlukla manzum ve mensur olarak kaleme alınmıştır.
Manzum: Şiir biçiminde
Mensur: Düz yazı biçiminde
📌Bu tür eserler dini kaynaklara dayandığı için didaktik bir şekilde ele alınmıştır. Bu sebeple müellifin sanatkar yönü ikinci planda kalır, bilhassa mensur eserler için durum böyledir. Tasavvufî açıdan işlenen mesnevi ve kasidelerde ise daha lirik ve sanatkârane bir üslubun ön plana çıktığı, şairlerin hayal dünyalarının zenginliğine göre olaya şahsi yorumlar getirdiği görülmektedir.
Şairlerimizden Peygamberimize yazılan naat şiirleri
📌Mi'rac edebiyatımızda sıklıkla işlenen bir türdür. Müstakil olanların dışında siyer ve mevlid gibi eserlerin, Muhammediyye ve Garibnâme gibi kitapların birer bölümü de Mi'raca ayrılmıştır.
📌Ayrıca divanlarla din dışı mesnevilerde bu konuda şiirlere yer verilmesi bir gelenek halini almış, zamanla kasidelerin Mi'râciyye, mesnevilerin ise Mi'racnâme adıyla anıldığı zengin bir edebi tür oluşmuştur.
Mi'rac hadisesi Mi'raciyyelerde nasıl anlatılır?
📌Mi'raciyyelerin kaside formlarında konu genellikle elli-altmış beyit içinde aktarılır. Mesnevilerde ise 2000 beyite yakın tafsilatlı bir şekilde işlenir.
📌Kasidelerde Mi'rac hadisesi anlatılırken gecenin önemi vurgulanır. Ardından gecenin ve gökyüzünün tasvirine geçilir.
📌Hadise aktarılırken kimi zaman Mi'rac öncesi yine gece gerçekleşmiş olan Şakk-ı Sadr mûcizesine temas edilir ve Mi'racın safha safha tasvirine girişilir.
Şakk-ı sadr: Hz. Peygamber'in göğsünün melekler tarafından açılıp kalbinin üstün niteliklerle bezenmesini ifade eden tabir.
📌Mi'raciyyelerde Ümmü Hânî'nin evinden başlayan bu yolculukta Cebrâil'in burakı cennetten getirişi anlatılır. Burakın uzun uzadıya tasviri mi'râciyyelerin en önemli konularındandır.
📌Daha sonra Hz. Peygamber'in Mescid-i Aksâ'ya gidişi, orada diğer peygamberlere namaz kıldırması ve onlardan üstünlüğü vurgulanır.
📌Kudüs'ten tekrar semaya yükselişi sırasında sahrenin Resûl-i Ekrem'in ardından harekete geçmesi ve "dur" ihtarıyla havada asılı kalması mûcizesi telmihler, tecâhül-i ârifler, hüsn-i ta'lîllerle süslenerek nakledilir.
📌Namazın Mi'racta farz kılınması, Hz. Peygamber'in dönüşte hadiseyi ashabına müjdelemesi, müminlerin kabulü ve müşriklerin inkârı gibi hususlar işlenir.
En güzen örneği
📌Bu muhteva Ganîzâde Mehmed Nâdirî'nin Mi'râciyyesi'nde en güzel ifadesini bulmuştur.
Hz. Peygamber'in bu ilâhî yolculuk sırasında kullandığı beş vasıta; Mescid-i Aksâ'ya kadar Burakla; gökyüzüne kadar mi'râcla; yedikat semada yükselme meleklerin kanadıyla; Sidretü'l-Müntehâ'ya kadar Cebrâil'in kanadıyla ve oradan Cenâb-ı Hakk'ın huzuruna kadar da, refrefle Mi'raciyyelerde ayrıntılı şeklinde açıklanmıştır.
📌Ayrıca yine hadislerde geçtiği şekliyle yedi kat gökyüzünün her birinde bir peygamberle görüşme de manzum hilyelerde anlatılmıştır. Mi'râcda Hz. Muhammed'e verilen hediyeler de manzum hilyelerde işlenen önemli motiflerdendir.
Hz. Muhammed'in kelimelerle çizilen resmi: Hilye-i Şerîf