Arama
Polisiye romanın edebiyat tarihi🔍
19'uncu yüzyılda söz gelimi Sanayi Devrimi sonrası köyden kente göçün sonucu olarak cinayetler taşradan şehre taşınmaya başlar. Suç çeşitlendikçe, hikâyeler zenginleşir. Fakat "dönüşüm" değil de "gelişimden" bahsedilecekse "ilerlemek" zorunda olan polisiyenin yakıtı yazarın hayal gücü ve zekâsıdır. Günümüz polisiye romanlarında hiçbir katilin akıl edemeyeceği zekice suçlar okuyoruz, çünkü yazarlar "çıtayı yükseltmek" için "kusursuz cinayeti" yazmanın peşindeler. Peki, polisiye edebiyat nasıl ortaya çıktı?
Uzak ada Japonya, yüzlerce yıllık kendine has kültürü, dünyanın batısından bir hayli "değişik" gelenekleriyle, polisiye edebiyatta da farkını ortaya koyuyor. Korku ve gerilim öğeleriyle bezeli, Kanae Minato tarzı Japon suç romanları, doğrusu herkese hitap edecek cinsten değil. Elbette bu "ürkütücü" tarzın dışında genele hitap eden yazarlar da bir hayli fazla. Fuminori Nakamura, Miyuki Miyabe ve Natsuo Kirino, Japon polisiyesi denilince akla ilk gelen isimlerden bazıları…
İskandinav polisiyesi, dünya eğlence sektörünün kalbi Hollywood'a doğrudan transfer olacak kadar iddialı örneklerle dolup taşıyor. Milenyum Üçlemesi'nin yazarı Stieg Larsson, aramızdan çok vakitsiz ayrılsa da, "Norveçli Suç Kraliçesi" Karin Fossum, Yrsa Sigurğardóttir, Håkan Nesser, ülkemizde de çok sevilen Jo Nesbo, Elsebeth Egholm, Arne Dahl, genç yaşında ödüllere doyamayan Salla Simukka gibi yazarlar ve daha niceleri, bayrağı taşımaya devam ediyorlar.
Britanya'nın polisiye ile ilişkisi futbola benziyor. Yay Topuklu Jack'in, James Bond'un, Karındeşen'in memleketi, türü adeta var eden derin kökleriyle her zaman polisiyenin bayraktarlığını yapıyor, fakat bazen de diğer ülke polisiyelerinin gölgesinde kalıyor. Bol ödüllü Val McDermid ve Müfettiş Rebus serisi ile gönüllerde taht kuran Ian Rankin, İskoçya'yı temsil ediyorlar.
Lindsey Davis, özellikle Roma dönemini konu edinen suç kitaplarıyla kendini özel bir yere konumlandırıyor. Britanya polisiyesinin dikkat çekici özelliklerinden biri de kadın yazarların bir hayli fazla olması. Tüm dünyada geniş bir okur kitlesine sahip Ruth Rendell yakın geçmişte vefat etmiş olsa da, Kathryn Croft, Dreda Say Mitchell, Helen Giltrow, Minette Walters, Clare Mackintosh, Kate Atkinson gibi isimler, Agatha Christie'nin izinde emin adımlarla ilerliyorlar. Trendeki Kız'ın yazarı Paula Hawkins ise belki de bu kortejin en önde yürüyenlerinden biri.
Fransa ve polisiye kelimelerini toplarsak, işlemin sonucu ülkemizde Jean-Christophe Grangé çıkar. Ülkemizde Grangé kadar meşhur olmamakla birlikte, tanınan çok fazla Fransız yazarlar mevcut. Antonin Varenne, Michel Bussi, Bernard Minier, Pierre Lemaitre ve bol ödüllü Fred Vargas bunlardan birkaçı.
Çok yakın zamanda kaybettiğimiz ve kitapları tüm dünyada milyonlarca satan Andrea Camilleri İtalya'nın medar-ı iftiharlarındandı. Meşhur İtalyan mafyasına verdiği hukuk savaşıyla adından söz ettiren savcı Gianrico Carofiglio ise daha sonra suç romanları yazmaya başladı.
Amerika Birleşik Devletleri, sayılamayacak kadar polisiye yazara ev sahipliği yapıyor. "Seri katil" kavramını adli terminolojiye armağan edecek kadar kanın gövdeyi götürdüğü bu ülkede her türlü cinai suç işleniyor. Amerikan suç kanallarının, gerçek cinayetler üzerine yirmi dört saat televizyon yayını yaptığı düşünülürse, bu ülkede polisiyenin nasıl bir endüstri olduğunu kavramak güç olmaz. Ayrıca FBI'ı, CIA'yi, "şerifleri" yetmezmiş gibi, özel dedektiflik müessesi de var olan ABD'de, polisiye edebiyat ve sinema yakın iki arkadaş.
Tüm dünyada otuz beş milyondan fazla satan Karin Slaughter, Amerikan'ın en sevilen yazarlarından. Laurie R. King, kimi meslektaşları gibi Sherlock Holmes geleneğini yaşatan bir polisiye yazarı ve kitapları ülkemizde okunabiliyor. Peter Swanson, Jeffery Deaver, Allen Eskens ve elbette Tess Gerritsen, Amerikan suç edebiyatında söz sahibi isimler.