Arama
Roman okumak zararlı mıdır?
Stendhal'in Kırmızı ve Siyah'ındaki "Roman uzun bir yolda dolaştırılan bir ayna gibidir." cümlesinden bu yana, roman çoğunlukla sosyal hayat bağlamında toplumun yansıdığı bir ayna olarak teşbih edilmiştir. 19. asırda edebiyatımıza giren romanın da bu niteliğini bariz bir şekilde hissettirmesi, yine aynı döneme rastlar. Ait olduğu ve geldiği kültürün dünya görüşünden portreler sunan roman, imparatorluk topraklarına adım attığı andan itibaren birtakım tartışmalara yol açmıştır. Özellikle romanın zararlı olup olmadığı ve kimler tarafından okunması gerektiği başta toplum olmak üzere dönemin aydınları tarafından da irdelenen bir konu olmuştur. İşte, Servet-i Fünun döneminde Mehmet Celal öncülüğünde gerçekleştirilen romanın zararları üzerine bir tartışma...
İlk dönemlerde roman, halk ve sıradan okuyucu kesimi için roman, sakıncalı, uzak durulması gereken, zararlı bir edebi tür olarak algılanır. Bu sebeple Türk toplumu yeni tanıştığı romana karşı mesafeli bir duruş sergiler. Romana karşı duyulan kuşkunun ve tereddüdün temelinde geleneksel aile yapısının bozulacağı ve yeni bir sosyal yapının meydana geleceği endişeleri yatmaktadır.
Fakat işin ilginç tarafı, romana karşı aynı red tavır, devrin çok okunan edebiyatçıları tarafından da geliştirilir. 40 adet roman veya hikaye kitabı yayımlamış Mehmet Celal, Roman Mütalaası adlı küçük bir risalede bu konudaki düşüncelerini aktarır. İşin bir diğer ilginç tarafı da romana dair reddiyeler içeren duruşunda yalnız değildir. Nabizade Nazım, Beşir Fuat gibi dönemin çağdaş yazarları da Mehmet Celal'e katılır.
Fikriyat e-kitap uygulamasında yer alan eserlere ulaşmak için tıklayın
Mehmet Celal, bahsi geçen risalesinde roman okumayı genç kızlara yasaklar. Çünkü Celal'e göre romanlar genç kızların hayallerini meşgul edebilir, ahlaka uymayan davranışlarla akılları çelinebilir, sonuç olarak romanların zararları faydalarından daha çok olduğu için bu edebi türden uzak durulması gerekir.
Mehmet Celal ancak belli şartlar dahilinde roman okunması gerektiğini savunur. Yazara göre bu şartlar: "Okuyucunun çok sinirli olmaması, öğrenci olmaması, yirmi yaşını geçmiş olması ve iyiyi kötüyü ayırt edebilecek idrakte olması" dır. Zira sinirli olanlar hislerine çabuk yenik düşüp ruhsal dengelerini bozabilirler. Öğrenciler kendilerini roman okumaya verip öğrenimlerini aksatabilirler.
Kadınların roman okuması meselesine gelince, Mehmet Celal'e göre bu durum kesinlikle zararlıdır. Çünkü romanların çoğunun teması "aşk" üzerine bina edilmiştir. Bu sebeple kadınlar kütüphanelerinden bu romanları acilen kaldırıp yerine daha ciddi meseleleri ele alan kitapları koymalıdır.