Arama
Şair sultan: II. Bayezid
Osmanlı padişahlarından Sultan Bayezid "Adli" mahlasıyla geleneğe uygun olarak dönemini yansıtan birçok şiir kaleme alır. Osmanlı kültürünün oluşma aşamasında başka alanlar gibi şiir için de teşvik edici bir rol üstlenir ve şiirlerini gelecek nesillere aktarma da araç olarak görür. İşte, sizler için derlediğimiz Adli'den seçme beyitler…
Hüsn ilinin şâhısın ay ile gün leyl ü nehâr
İzine yüzün sürer sen şehriyârn kul gibi
Günümüz Türkçesiyle
🔸 Ey sevgili, sen güzellik ülkesinin şahısın; ay ve güneş gece gündüz senin gibi bir sultanın ayak izine kul gibi yüzlerini sürerler.
Beyitin açıklaması
Şair bu beyitinde; gece - gündüz kelimelerini kullanarak tezat sanatını uygular. Aynı zamanda dizelerde mübalağ sanatı da bulunur.
🔸 Divan şiirinde sevgiliye ait her unsur gibi onun ayak izi de kutsal olarak değerlendirilir. Aşığın bu ize yüzünü sürmesi Kâbe'ye yüzünü sürmesi gibidir. Bu ifadeler kullanılarak benzetme sanatı da yapılmış olur.
Tezat/ Karşıtlık Sanatı
Edebiyatta tezat, birbirinin zıddı olan duygu, düşünce ve durumlarına denir. Aralarında bir ilgi kurarak aynı cümlede, mısrada veya beyitte dile getirme sanatıdır. Hem nazımda hem de nesir de görülebilir.
Mübalağa (Abartma) Sanatı
Edebiyatta aynı beyir veya dizelerde bir özelliğin ya da durumun olduğundan daha çok gösterilmesidir. Bir anlamda "abartma" ifadeleri kullanılarak yapılan sanata denir.
Cândır îsârımız incinme ayağun tozuna
Tuhfe-i mûr eder çünkü Süleymân'ı ferah
Günümüz Türkçesiyle
🔸 Ey sevgili, ayağının tozuna canımızı feda etmemizi küçük görme, çünkü Hazret-i Süleyman'ı da mutlu eden karıncanın hediyesidir.
Beyitin açıklaması
🔸 Beyitte Süleyman, karınca ve hediye kelimeleri ile Hz. Süleyman'ın karınca ile olan hikâyesine telmih sanatı yapılır.
Hz.Süleyman'ın hikayesi hatırlamamız istenir
🔸 Süleyman, babası Hz. Davut gibi hem padişah hem de peygamberdir. Kendisine hem dünya hem de ahiret devleti verilir.
🔸 Peygamberin, bütün hayvanların ve kuşların dilini bilir, kibrit-i ahmerden ve üzerinde ism-i azam yazılmış yüzüğü ile insana, cine, dev ve periye, bütün hayvanlara ve rüzgâra hükmeder.
🔸 Bir gün insanlar, cinler, devler ve kuşlardan kurulu ordusuyla savaşa giderken, karıncalar ülkesine gelir, karınca başının, karıncalara, "yuvalarınıza girin, Süleyman'ın askeri sizi bilmeden ayaklarının altında çiğnemesin." dediğini duyar.
🔸 Hz. Süleyman (AS) gülerek atından iner ve onunla görüşür. Karınca beyinden birçok öğütler alır, armağan ettiği bir çekirge budunun yarısıyla bütün ordusunu doyurur, kalan yarısını da yanında yol azığı olarak götürür.
Telmih Sanatı
Çağrışıma dayanan bir söz sanatıdır. Yani ifade içerisinde geçmişteki bir olaya, bir kişiye veya farklı şeylere hatırlatma yapılmaktadır.
Lutfunu Adlî'ye dâ'im ol cefâkârın gören
Goncaveş ağzın açıp eder tebessüm gül gibi
Günümüz Türkçesiyle
🔸 Lütfunu Adlî'ye sürekli eziyet ederek gösteren sevgili, gonca gibi ağzını açıp güller gibi güler.
Beyitin açıklaması
🔸 Divan şiirinde sevgilinin ağzı küçüklüğü ve rengi sebebiyle goncaya benzetilir. Sevgili güldüğü zaman ağzı açılır ve güle benzer. Beyitte de bu ilişki üzerinde durulur. Hem tenasüp yani uygunluk sanatı hem de benzetme sanatı vardır.
Yaşlarım sen gideli seyl olup ey cân dökülür
Dürr ü yâkû t çıkar la'l ile mercân dökülür
Gamzeler zahm ile gözlerime kan dökülür
Gözüm ey vây gözüm vây gözüm ey vây gözüm
Günümüz Türkçesiyle
🔸 Ey can, sen gideli gözyaşım sel olup dökülür, gözlerimden inci yahut çıkar, lâl taşı ve mercan dökülür. Gamzelerinin yaralaması ile gözlerimden kan dökülür. Gözüm ey vay gözüm vay gözüm ey vay gözüm.
Beyitin açıklaması
🔸 Adli bu beyitinde birçok sanata başvurur. Öncelikle, "gözyaşım sel olup dökülür" dizesinde benzetme sanatı vardır. "Gamzelerinin yaralaması ile gözlerimden kan dökülür" dizesinde ise abartma sanatı yer alır.
Tûtiyâ olmayalı gözlerime gerd-i rehin
Görmedi iki gözüm pertevini mihr ü mehin
Ey gözüm bunca belâ derd ile ney ki günehin
Gözüm ey vây gözüm vây gözüm ey vây gözüm
Günümüz Türkçesiyle
🔸 Senin yolunun tozu, benim gözlerime sürme olmayalı, iki gözüm güneş ve ayın parlaklığını göremez oldu. Ey gözüm, bunca bela ve dert ile günahın nedir ki? Gözüm ey vay gözüm vay gözüm ey vay gözüm.
Beyitin açıklaması
🔸 Adli, sevgilinin yani Allah'ın (CC) yolunda, İslam'ın yolunda olmayan kimselerin güneş ve ayın parlaklığını göremeyeceğini ifade eder.