Arama
Şair sultanlar içerisinde divanı olan ilk padişah: Fatih Sultan Mehmet
Çağ açıp çağ kapayan Fatih Sultan Mehmet, üstün başarılı devlet adamlığının yanı sıra, çok yönlü kişiliğinin bir tezahürü olarak güçlü bir şair olma özelliğine de sahipti. "Avni" mahlasıyla şiirler yazan Sultan, aynı zamanda Osmanlı padişahları arasında ilk divan sahibi hükümdardı. Peki cihan hükümdarı Fatih, yazdığı şiirlerde nasıl bir şair portresi ile karşımıza çıkar? İşte Avni mahlasıyla şiirler yazan Fatih Sultan Mehmed'in edebi yönüne dair detaylar...
Fatih'in şiirlerini içeren ve bilinen tek nüshası, bugün Fatih Millet Kütüphanesi, Yazma Manzum Eserler kısmı no.305'te kayıtlı bulunan, Ali Emirî Efendi'nin bulduğu yazmadan ibarettir. Avnî'nin divanı hacimce küçük, ama taşıdığı edebî ve estetik değer bakımından ihmal edilemeyecek önemde divanının genellikle gazellerden oluşan bu yazma nüshasını Ali Emirî kendi el yazısı ile iki defa kopya etmiş ve ilim âlemine de kendisi tanıtmıştır.
Fatih'in şiirlerinde aşk, âşık-maşuk, rakib, tasavvuf, anasır-ı erbaa, sanat, musiki, özlem, hasret, dert, keder vb. divan edebiyatının belli başlı bütün kavramlarını bulmak mümkündür. Avni'nin rindane ve âşıkane bir tarzı tercih eden şairliğinde hükümdar kimliğinden yansıyan söyleyişlere de rastlamak da mümkündür. Ölüm korkusu, dünyanın gelip geçiciliği, yüce irade karşısında duyulan çaresizlik gibi divan şairlerinin kullandığı klasik konu ve benzetmeler, Avni'nin şiirlerinde de karşımıza çıkar. Aynı zamanda Avni'nin bazı şiirlerinde yenilik olarak addedilebilecek hayallere ve zengin fikirlere sık sık rastlayabiliriz.
Fatih Sultan Mehmet nasıl öldü? Fatih Sultan Mehmet'in ölümünün üzerindeki sır perdesi
Bu temaların yanında Avni, divan şiirinin geleneklerine uygun olarak gerçek dost bulmanın zorluğundan, anlaşılamamaktan, ayrılıktan, güzellerin eziyetlerinden, gönülden, felekten şikâyet eden şiirler de kaleme almıştır. Şeyhi , ve Ahmet Paşa ile Şirazlı Hafız ve Sadi Şirazi gibi lirik ve didaktik Türk ve İran divan şairlerinin etkisinde kalmış olduğu söylenebilir. Gazellerdeki didaktik eda ve atasözlerine yakın söyleyişler Sadi Şirazi ve Hafız'dan gelen etkileri daha açık bir şekilde ortaya koymaktadır.
"Gedâ-yı dilber olmak yeğ cihânın pâdişâsından"
"Sevgilinin kölesi olmak cihan padişahı olmaktan daha iyidir." mısrasında Sadi Şirazi ve Hafız etkisi açıkça görülmektedir.
Avni'nin etkisinde kaldığı bir diğer isim de veziri ve çok sevdiği şair Ahmet Paşa'dır. Ahmet Paşa'nın "Vay Gönül" redifli şiirine yazdığı nazire, bu etkiyi apaçık ortaya koyar.
"Sevdim ol dilberi söz dinlemedin vay gönül
Eyledin kendini âleme rüsva ey gönül
Sana cevr eylemede kalmaz o perva gönül
Cevre sabr eylemezsen nideyim hay gönül
Gönül, ey vay gönül, vay gönül, ey vay gönül"
Fatih'in 6 dil bildiği rivayet edilmekle beraber, özellikle Arapça'ya ve Farsça'ya, eserleri aslından okuyacak kadar vâkıf olduğu anlaşılmaktadır. Şiirlerinde Avnî, devrine göre sade ve duru bir üslup kullanmıştır. Kimi beyitlerinde konuşma diline yakın bir üslup kullanmıştır:
"Ben var iken gerek bana bu zevk u bu safâ
Bir gün gele ki görmeye kimse türâbumı"
"Ben hayatta iken bana zevk ve safa gerekir, bir gün geldiğinde kimse toprağımı görmesin."