Arama
Şairleri etkisi altına alan ekol: Nabi Okulu
Eski edebiyatımızda çok az şair ekol sahibi oldu. Bunlardan biri Nabi'ydi. Sanatımıza kazandırdığı yeni anlayış, şiirlerinde mevcut dünya görüşü kendinden asırlar sonra gelen şairleri dahi etkiledi. Usta kalem, hikmetli dizeleriyle edebiyata farklı bir yol çizdi. Peki, Nabi Okulu nedir? Gelin Nabi'den etkilenen şairlere ve şiirlerine daha yakından bakalım.
📌Koca Ragıp Paşa, Osmanlı'nın en önemli sadrazamlarından biriydi. Paşa, bürokrasinin en alt kademesinden başlayarak, yavaş yavaş devlet basamaklarını çıktı. Yıllarca memurluk, bürokratlık, diplomatlık ve valilik yaptıktan sonra sadrazam oldu. Aynı zamanda iyi bir şairdi. 18. yüzyılda Nabi ekolünün güçlü bir temsilcisiydi.
📌 Kendi tecrübelerini kattığı beyitlerinde yaşamın hakikatinin anlaşılmasını istedi. Nabi gibi güçlü bir anlatıma sahipti.
Ragıb müdahaneyle riyadır zemanede
Dünyayı sanma cevr ü sitemdir harab eden
"Ey Ragıp! Zannetme ki dünyayı eziyetler ve zulümler bozuyor; bilakis onu harap eden şey, zamane insanlarının yaltaklanmaları ile riyadır."
(X) 🔎 Bilinmeyen kelimeler sözlüğü
(X) *Cevr: Zulüm, haksızlık
Muvafıkdır yine elbet mizaca şive-i hikmet
Tabibin olsa da kizbi marizin sıhhatın söyler
"Hikmetli iş yapanların gidişatı yaratılışa uygun düşer. Hani, doktorlar yalan da olsa hep hastanın iyileşeceğinden bahseder ya, onun gibi."
(X) 🔎 Bilinmeyen kelimeler sözlüğü
(X) *Muvafık: Uygun, yerinde, denk.
(X) Kizb: Yalan
(X) Mariz: Hasta
(X) 📚Zamana meydan okuyan ilim merkezi: Koca Ragıp Paşa Kütüphanesi
📌Lale devrinin usta şairi Nedim, Osmanlı'nın önemli isimlerinden biriydi. Şiirlerinde Osmanlı yaşama üslubunun ince estetik yapısı bulunurdu. Nedim de Nabi'nin tavrı ve tarzından etkilenerek hikemi beyitler kaleme aldı.
Baş eğmede ancak işimiz tîğ-ı kazâya
Teslîm-i rızâ yaramıza merhemimizdir
"Biz sadece kaza kılıcına baş eğeriz. Yaramıza merhemimiz Allah'ın takdirine boyun eğmemizdir."
(X) 🔎 Bilinmeyen kelimeler sözlüğü
(X) Tîğ-ı kazâ: Kaza kılıcı
(X) Teslîm-i rızâ: Allah'ın takdiri
➡ Nedim, Allah'ın takdiri dışında hiçbir olay ya da kişi karşısında boyun eğmeyeceğini belirtir.
Günâhı tevbe etmez şüst ü şû eşk-i nedâmetsiz
Belî germiyyet-i âb iledir te'sîri sâbûnun
"Günahlar, pişmanlık gözyaşı olmadan yalnız tövbe ile yıkanmaz. Elbette sabunun etkisi suyun sıcaklığı ile ortaya çıkar."
(X) 🔎 Bilinmeyen kelimeler sözlüğü
(X) Şüst ü şû: Yıkamak, temizleme
(X) Belî: Elbette
(X) Germiyyet: Sıcaklık, harâret
➡ Nedim, özlü söz de kullandığı bu beyitinde tövbenin kabul olması için gözyaşı yani gönülden istek gelmesi gerektiğini belirtir.
(X) 📚Lale Devri'nin müstesna şairi Nedim hakkında az bilinenler
📌Keçecizade İzzet Molla, klasik şiirin son üstadıydı. Nabi'nin şiir anlayışından etkilenerek oldukça etkili hikemi tarzda beyitler kaleme aldı. Öyle ki onun yıllardır hafızalarda yaşayan atasözü mahiyetinde birçok beyit bulunur.
Gerdun sitem-i baht-i siyâh etmeğe değmez
Billâh bu gamhâne bir âhetmeğe değmez
"Felek, kara bahttan şikâyet etmeye değmez. Billâhi, bu gam yuvası olan dünya da bir kez olsun âh etmeye değmez."
➡ Keçecizade İzzet Molla, dünyanın geçici olduğunu, bundan dolayı da kıymet verilmemesi gerektiğini anlatır.
(X) 🔎 Bilinmeyen kelimeler sözlüğü
(X) Baht-i siyâh: Kara baht
(X) Sitem-i baht-i siyâh: Kara bahtın sitemi
Meşhûrdur ki fısk ile olmaz cihân harâb
Eyler ânı müdâhene-i âlimân harâb
"Dünya fitne fesatla harap olmaz. Onu harap eden alimlerin riyakarlığıdır."
➡ Molla, düzenin fısk ile yıkılamayacağını, çünkü bunların bertaraf edilebileceğini, ancak ondan daha tehlikeli olan alimlerin hakikatleri farklı nedenlerle söylemekten kaçınmasının düzeni yıkacağını söyler.
(X) 🔎 Bilinmeyen kelimeler sözlüğü
(X) Fısk: Dinin emir ve yasaklarına aykırı davranma
(X) Müdâhene: Dalkavukluk, riyâkârlık, iki yüzlülük
📌19. yüzyılın önemli şairlerinden olan Ziya Paşa, aynı zamanda bir devlet adamıydı. Nabi'den iki asır sonra yaşayan Paşa, usta şairin etkisi altında kaldı. Şiirlerinde dönemin sorunlarını ve altında yatan nedenlerini hakimane tarzda dile getirdi. Böylelikle kaleme aldığı beyitler, zamanla özdeyiş haline gelerek insanların hafızasında yer edindi.
Âyînesi iştir kişinin lâfa bakılmaz
Şahsın görünür rütbe-yi aklı eserinde
"İnsanın varlığını ispat eden husus, emeği neticesinde ortaya koyduğu iştir. Kişinin aklının derecesi ise meydana getirdiği eserinde görünür."
(X) 📚Ziya Paşa'nın özdeyiş haline gelen beyitleri
Erbâb-ı kemâli çekemez nâkıs olanlar
Rencide olur dîde-i huffâş ziyadan
"Noksan olanlar, kemâl sahiplerini çekemezler; çünkü yarasanın gözü ışıktan rahatsız olur. Yarasanın gözünün ışıktan rahatsız olması gibi, değersiz kimseler, olgun ve faziletli kişileri hiçbir zaman çekemezler."