Arama
Şairleri etkisi altına alan ekol: Nabi Okulu
Eski edebiyatımızda çok az şair ekol sahibi oldu. Bunlardan biri Nabi'ydi. Sanatımıza kazandırdığı yeni anlayış, şiirlerinde mevcut dünya görüşü kendinden asırlar sonra gelen şairleri dahi etkiledi. Usta kalem, hikmetli dizeleriyle edebiyata farklı bir yol çizdi. Peki, Nabi Okulu nedir? Gelin Nabi'den etkilenen şairlere ve şiirlerine daha yakından bakalım.
📌Hikmetli söyleyiş derin kavrayış, bilgi, nübüvvet, sır, hükümler ve öğüt içerir.
➡ Edebiyat araştırmacısı Hüseyin Yorulmaz hikmetli şiiri şöyle açıklar: "Edebiyat tarihçilerinin hikemiyat diye adlandırdıkları tefekkür ve hikmete yönelik şiirin özelliğini, genellikle öğüt ve nasihat ifade eden âyet ve hadisler, sosyal ve siyasî olayların hakîmâne (bilgece) bir biçimde formüle edilmesi, halkın dilinde söylene söylene klişeleşmiş ve onun hayat anlayışını yansıtan atasözleri ve deyimler, kıssadan alınan hisselere düstûr olan kelâm-ı kibârlar, insanların hafızasında adeta canlı bir tablo gibi yaşayan ve tecessüm eden âdet ve geleneklerin gerçek hayata yansıması, ahlâkî ve tasavvufî bir takım kavramların öğüt verici tarzda işlenerek insanlar arasında yüzyıllardır oluşturduğu anlayış birliği gibi konular teşkil eder."
📌Nabi, Osmanlı'nın duraklama devrinde yaşadı. Yaşadığı devrin sorunlarına, özellikle mesnevi tarzında yazdığı manzumeler aracılığıyla dinin, şeriatın, ahlakın ve faziletin gereği çerçevesinde çözüm bulunması konusunda yaptığı yararlı önerilerle edebiyatta farklı ve etkili bir yol çizdi.
➡ Anlamı ön planda tuttuğu manzumelerinde hem düşünen hem düşünmeye sevk eden ifadelere sahipti. Şiirlerinde hikmet ön planda olduğu için onun dizeleri zamanla atasözü mahiyeti kazandı.
Adldür asl-i nizâm-i âlem
Adlsüz saltanat olmaz muhkem
"Dünya düzeninin temeli adalettir; adaletsiz saltanat sağlam olmaz."
🔸 Şair, dizelerinde devletin var olabilmesi için temelinde adalet olması gerektiğini vurgular. Nitekim adalet milleti bir arada tutan, olmazsa olmaz unsurlardandır. İmparatorluğun duraklama devrinde paşaların saltanatta fazlaca söz sahibi olması ve kişisel çıkarları için çalışması Nabi'yi böyle bir beyit yazdırmış olması muhtemeldir.
Gülistân-ı dehre geldik renk yok bû kalmamış
Sâye-endâz-ı kerem bir nahl-i dil-cû kalmamış
"Dünyanın öyle bir gül bahçesine geldik ki, renk yok, koku kalmamış. İnsana kerem gölgesi salan tek bir gönül çekici fidan kalmamış."
🔸 Nabi, bu dizelerde toplumunun o günkü durumunu başarıyla dile getirerek bozulan, aksayan yönlerini kınar.
📌Nabi'nin didaktik nitelikli şiirlerinde mevcut dünya ve hayat görüşü, ondan sonra bu tarzda şiir yazanların çoğalmasını sağladı. Bu çerçevede şiir yazanlar arasında Koca Ragıp Paşa, Nedim, Ziya Paşa, Tecelli, Mustafa Sâmi Bey, Seyyid Vehbî gibi şairler yer alır.
📌Nabi'den etkilenen şairlere ve onların şiirlerine daha yakından bakalım👇
📌 Tecelli, 17. yüzyılda Nabi ile aynı çağda yaşayan şairlerdendir. Prizren'de dünyaya geldi. Arapça ve Farsçayı iyi bilen şair, divan katipliği yaptı. Tecelli'nin beyitlerinde Nabi'nin izlerine rastlanır. O da beyitlerinde hikmetli sözlere yer verir.
Adem 'alemde ehl-i hal gerek
Mahrem-i hâl olursa lâl gerek
"İnsan olan, bu dünyada hal ehli olmalı; hal ehli olursa da dilsiz olmalı, konuşmamalıdır."
📌Koca Ragıp Paşa, Osmanlı'nın en önemli sadrazamlarından biriydi. Paşa, bürokrasinin en alt kademesinden başlayarak, yavaş yavaş devlet basamaklarını çıktı. Yıllarca memurluk, bürokratlık, diplomatlık ve valilik yaptıktan sonra sadrazam oldu. Aynı zamanda iyi bir şairdi. 18. yüzyılda Nabi ekolünün güçlü bir temsilcisiydi.
📌 Kendi tecrübelerini kattığı beyitlerinde yaşamın hakikatinin anlaşılmasını istedi. Nabi gibi güçlü bir anlatıma sahipti.
Ragıb müdahaneyle riyadır zemanede
Dünyayı sanma cevr ü sitemdir harab eden
"Ey Ragıp! Zannetme ki dünyayı eziyetler ve zulümler bozuyor; bilakis onu harap eden şey, zamane insanlarının yaltaklanmaları ile riyadır."
(X) 🔎 Bilinmeyen kelimeler sözlüğü
(X) *Cevr: Zulüm, haksızlık
Muvafıkdır yine elbet mizaca şive-i hikmet
Tabibin olsa da kizbi marizin sıhhatın söyler
"Hikmetli iş yapanların gidişatı yaratılışa uygun düşer. Hani, doktorlar yalan da olsa hep hastanın iyileşeceğinden bahseder ya, onun gibi."
(X) 🔎 Bilinmeyen kelimeler sözlüğü
(X) *Muvafık: Uygun, yerinde, denk.
(X) Kizb: Yalan
(X) Mariz: Hasta
(X) 📚Zamana meydan okuyan ilim merkezi: Koca Ragıp Paşa Kütüphanesi