Arama
Sezai Karakoç şiirinde Batı ve modernizm eleştirisi
"Sanat tutumum, dünya görüşümün bir bölümünden başka bir şey değildir." sözleriyle akıllara kazınan Sezai Karakoç, şiirlerinde modernizm ve Batı eleştirisine yer verir. İki medeniyeti birçok noktadan kıyaslayan Karakoç'a göre Batı yalnızca maddi unsurlarla örülü bir uygarlık anlayışı inşa etmiştir. Doğu ise bu tavrı eleştirmek ve karşı duruş sergilemek yerine pek çok açıdan Batı'nın mutlak üstünlüğünü kabul etmiştir. Karakoç, şiirlerinde bu anlayışı tenkit eder. İşte örneklerle Sezai Karakoç'un şiirinde Batı ve modernizm eleştirisi...
📌Karakoç'un tabiatı ve hayvanları olumladığı şiirlerinde de modernizm eleştirisi karşımıza çıkar. Bunlardan biri "Ateş Böceği Bir Meşaledir" şiiridir.
AĞUSTOS BÖCEĞİ BİR MEŞALEDİR
Ey masalcı adam iftira ettin sen
Bu harikalar harikası böceğe
Onu suçladın tembellikle
En çalışkan onu görüyorum ben
📌Bu şiirde Batı'nın tüm dünyaya kabul ettirmeye çalıştırdığı La Fontain'in Ağustos Böceği ile Karınca fablındaki mesaja ironik bir yaklaşım vardır. Bu masalda aslında Batı'nın emperyalist fikirleri gizli bir şekilde işlenmeye çalışılır. Nitekim masala göre her canlı tek tip işlerde ve gece gündüz çalışmalı, canlıların tek meselesi maddi çıkarları doğrultusunda hareket ederek, durmadan biriktirmek olmalıdır. Batı'nın oluşturduğu bu şablona uymayanlar ise yok olmaya mahkumdur. İşte Karakoç, şiirinde bu masal kalıbını dolayısıyla Batı'nın zihniyetini yerle bir etmeye çalışır.
📌İnsanın doğasından ve yaratılışından kopuşunu temsil eden şiirlerden biri de "İkinci Ayin" dir.
İKİNCİ AYİN
Toprağı fazla terk ediyoruz artık
Trenlerle otobüslerle otomobillerle
Yerden ayağını kesmiş uçaklar ve helikopterlerle
Özüne aykırı devinmelerle
İyice yorgun yeryüzüDinlenmesiz Kışsız ve baharsız
Yazsız ve sonbaharsız
Tekdüze cehennemler ve yapay cennetler titreyişinde
📌Topraktan yaratılmış olan insan, aslında uzaklaşıp kendisine modernizmin etkisiyle yeni bir kent hayatı kurmuştur. Sahicilikten uzak olan bu yeni yaşam tarzı bize yapay cennetler sunmaktadır. Karakoç'a göre gökyüzü dahi insanoğlunun eliyle uğrayan yıkımdan yorgun düşmüştür.
📌Modernleşme ekseninde Batı'nın yaptığı aslında bireyi tek tipleştirmektir. Batı, kendi tarihini, toplum yapısını, mimarisini kısaca tüm yaşam tarzını dünyadaki toplumlara empoze etmeye çalışır. Bu anlayışa göre de dünya üzerindeki diğer toplumlara dayattığı şey, Batı'nın en yüksek medeniyet seviyesine sahip olduğu fikridir.
📌Sezai Karakoç'un bu fikri, "Masal" ve "Ötesini Söylemeyeceğim" şiirleriyle eleştirmiştir.
MASAL
Doğuda bir baba vardı
Batı gelmeden önce
Onun oğulları batıya vardıBirinci oğul batı kapılarında
Büyük törenlerle karşılandı
Sonra onuruna büyük şölen verdiler
Söylevler söylediler babanın onuruna
Gece olup kuştüyü yastıklar arasında
Oğul masmavi şafağın rüyasında
Bir karaltı yavaşça tüy gibi daldı içeri
Öldürdüler onu ve gömdüler kimsenin bilmediği bir yere ,
Baba bunu havanın ansızın kabaran gözyaşından anladı
Öcünü alsın diye kardeşini yolladı
📌Dokuz bölümlük bir şiir olan Masal, 122 dizeden oluşur. Şiir, Doğu- Batı çatışması üzerine kuruludur. Şiirde Doğulu bir baba oğullarını Batı'ya gönderir. Batı'ya giden bütün çocuklar, bu medeniyetin esas yapmak istediğinin yani değişimin esiri olmuştur. Yalnızca yedinci çocuk bu değişimine direnmiştir. Yedinci oğul, bir diriliş timsali olarak karşımızda durmaktadır.
📌Yedinci oğlun ağzından dökülen "Sizin bir tek ama büyük bir gücünüz var: Karşınızdakini değiştirmek" dizeleri Karakoç'un Batı karşısındaki tutumunu da açıklıkla gösteriyor.
📌"Ötesini Söylemeyeceğim" Sezai Karakoç'un modernizm ve Batı karşısındaki eleştirisini en keskin biçimde ortaya koyduğu şiiridir.
ÖTESİNİ SÖYLEMEYECEĞİM
İmkân ve ihtimal bile yok sizin bilmenize Bay Yabancı
Ve yağmur yağıyor ben birşeyler olacağını biliyorum
Ellerime bakıyorum ve ellerimin benden bilgili
Bir hayli bilgili olduğunu biliyorum
Bilgili fakat parmaklarım ince ve uzun değil
Sizin bayanınızınki gibi ince ve uzun değil
....Ben yağmuru çok seviyorum Bay Yabancı
Sizin ıslak saçlarınızı hiç sevmiyorum
Tunusluların saçlarına benzemiyor sizin saçlarınız
Bizim saçlarımıza benzemiyor sizin saçlarınız
Siz şeytanı çok seviyorsunuz galiba Bay Yabancı
Siz şeytanı niçin bu kadar çok öpüyorsunuz
Kabul ediyorum sizinki bizimkinden daha güzel
Ama bizimki sizinkinden daha efendi daha utangaç
📌Şiir, 10 yaşındaki Tunuslu bir kızın ağzından tahkiye biçimde oluşturulmuştur. Şiir, bu kız çocuğunun ülkesini işgal eden Batılı askerler hakkındaki konuşmasını içerir. Bu konuşmada küçük bir kızın gözünden ve çocuk masumiyetinden yani, aslımızdan Batı medeniyetine karşı büyük bir eleştiri sunulur.
📌Şiirde Batılı askerlere "Bay Yabancı" şeklinde hitap edilir. Bu yabancıların kıyafetleri, olaylara gösterdiği tepkiler, konuşmaları her şey, küçük kızın gözünde "tuhaf" ve "yabancı" dır. Şiirde Batı uygarlığının emperyalist tutumları her fırsatta dile getirilir.
📌Küçük kızın tek istediği, hayatlarını ve benliklerini esir almaya çalışan Batılı askerlerin bir an evvel yurtlarından "defolup" gitmesidir.