Arama
Şiir sözlüğü
Şiir sözün en güzel hali, duyguların estetik olarak dışarı yansımasıdır. Bir hakikat aracı olan şiir, kendi içerisinde bir tekniğe ve literatüre sahiptir. Sizler için şiir içinde önemli anlamları bulunan kavramları bir araya getirerek bir Şiir sözlüğü hazırladık. Şiir nedir? Şair kimdir? Şiirin unsurları nelerdir? Nazım biçimleri, İslam öncesi Türk Edebiyatı, İslami Türk Edebiyatı, Türk Edebiyatı…
📌 Ölçü anlamına gelen vezin, şiir içerisinde bulunan önemli bir denge unsurudur. Türk Şiir tarihi boyunca 19. yüzyıla kadar sadece aruz ve hece ölçüleri kullanılmıştır. Tanzimat Fermanı ile başlayan tercüme hareketleri esnasında serbest şiir edebiyatımıza girmiştir. Serbest şiir bir vezin kabul etmeden yazılır. Böylece aruz ve hece ölçüsü edebi hayatımızdan yavaş yavaş çıkmıştır.
📌 Hece ölçüsü, hece sayılarının denkliğine dayanır. Daha çok Halk edebiyatında kullanılan bu ölçü yedi, sekiz, on bir ve on dörtlü kalıplar halinde yazılır.
"Söylenmemiş bir masal / gibi Anadolu'muz"
Faruk Nafiz Çamlıbel
📌 Aruz ölçüsü divan edebiyatının vazgeçilmez vezin türü olmuştur. Mısraların uzunluk ve kısalık ölçülerine dayanan aruz yüzyıllar boyunca şairlerin yuvası ve ilham kaynağıdır.
"Fakr kûyun devlet-i dehre Hayâlî vermedi
Böyle kullanmak gerek âlemde istiğnâ yüzün"
Hayâlî
(x) 🔍 Bilgi Notu:
Arzu ve hece artık kullanılan ölçüler değildir. Aruz ile şiir yazan kalmadığı gibi hece ile yazan şairlerin sayısı da pek azdır.
📌 Ses benzerliği olarak tarif edebileceğimiz kafiye, mısra sonlarında tekrarlanan sözcükler arasında aranır. Eski edebiyatın olmazsa olmazlarından olan kafiye diğer adıyla uyak serbest vezinle beraber terk edilmiştir.
"Dönülmez akşamın ufkundayız, vakit çok geç
Bu son fasıldır, ey ömrüm, nasıl geçersen geç"
Yahya Kemal Beyatlı
📌 Yahya Kemal'in şiirinden alınan örnekte iki farklı anlama gelen "geç" kelimesi birbirine kafiyelidir. Bu da şiirdeki ahengi kuvvetlendirerek sese ve kulağa hitap eder.
Kafiye çeşitleri
➡ Yarım kafiye
➡ Tam kafiye
➡ Zengin kafiye
➡ Tunç kafiye
➡ Cinaslı kafiye
Kafiye şemaları
➡ Düz kafiye
➡ Çapraz kafiye
➡ Sarma kafiye
📌Mısra sonlarında kafiyeden gelen eklere redif denir. Aynı amaçla kullanılan kelimler olan redifi kafiyeden bu özelliği ayırır. Redifler bir ek olarak geldiği gibi kelime olarak da gelebilir.
"Kükremiş sel gibiyim, bendimi çiğner aşarım.
Yırtarım dağları, enginlere sığmam, taşarım."
Mehmet Akif Ersoy
📌 İstiklal Marşı içinde bulunan bu mısralarda "rım" eki, ek halinde gelmiş bir rediftir.
(x) 🔍 Bilgi Notu:
Türk ve İran şiirinde önemli bir yere sahip olan Redif, Arap şiirinde çok nadir görülür.
📌 Şiirde duygular saf hali ile dile getirildiği gibi bazı sanatlara kullanılarak da söylenir. Şiiri güçlendiren ve okuyucuyu içine çeken bu sanat dallarına edebi sanatlar denir.
➡ Tariz
↪ Sözün gerçek anlamının dışında taşlama, dokundurma olarak kullanılmasıdır.
"Vermedi ablukada şan-ı donanmaya halel
İngiliz devletine olsa sezadır amiral"
Ziya Paşa
➡ Teşbih
↪ Birbirine benzeyen iki varlıktan kuvvetli olanından ötekine yapılan aktarmaya teşbih denir. Teşbihin asıl gayesi anlatımı güçlendirmek ve metnin estetik zevkini artırmaktır.
"Şenyuva apartmanı bodrum katı
Kutu gibi bir dairede otururlar."
Orhan Veli Kanık
➡ Kinaye
↪ Bazı sözcükler hem gerçek hem de mecaz anlama sahiptir. Bilerek sözün mecaz anlamını kullanmaya kinaye denir.
"Bülbül güle gül dedi
Gül gülmedi gitti
Bülbül güle, gül bülbüle
Yâr olmadı gitti."
Fuzulî