Arama
Şiir sözlüğü
Şiir sözün en güzel hali, duyguların estetik olarak dışarı yansımasıdır. Bir hakikat aracı olan şiir, kendi içerisinde bir tekniğe ve literatüre sahiptir. Sizler için şiir içinde önemli anlamları bulunan kavramları bir araya getirerek bir Şiir sözlüğü hazırladık. Şiir nedir? Şair kimdir? Şiirin unsurları nelerdir? Nazım biçimleri, İslam öncesi Türk Edebiyatı, İslami Türk Edebiyatı, Türk Edebiyatı…
📌 Bir şiirin dış yapısını ifade etmek için nazım şekli / biçimi tarifi kullanılır. Her edebiyat türünde ve döneminde ortaya farklı nazım biçimleri çıkmıştır. Bu edebiyatı besleyen ve şekillendiren çevre ile alakalı olduğu kadar dönemin hâkim algısı ile de alakalı bir husustur.
İslam Öncesi Türk Edebiyatı Nazım Şekilleri
➡ Koşuk
↪ Şölenlerde söylenen aşk ve kahramanlık gibi temaları öne çıkaran şiirlerdir.
"Avlap meni koymangız
Ayık ayıp koymangız
Akar közüm uş tengiz
Teğre yöre kuş uçar"
➡ Sagu
↪ İslam öncesi ağıt türüdür. Bu türde ciddi doğa tasvirleri yapılmakta ve ölen kişi yad edilmektedir.
"Alp Er Tonga öldi mü
İsiz ajun kaldı mu
Ödlek öçin aldı mu
Emdi yürek yırtılur"
➡ Destan
↪ Toplumları etkileyen büyük olaylar üzerine belli bir düzenle yazılır.
"Ben sizlere kağan oldum
Alalım yay ile kalkan
Nişan olsun bize buyan
Bozkurt olsun bize uran"
➡ Sav
Eski Türklerde kullanılan atasözlerine verilen isimdir.
↪ "İt ısırmaz, at tepmes time."
Anonim Halk Edebiyatı Nazım Biçimleri
➡ Mani
↪ Genellikle yedi heceli dörtlüklerle her konuda yazılabilen nazım şeklidir.
"Adilem sen naçarsın
İnci mercan saçarsın
Dünya deniz olanda
Gönlüm nere kaçarsın"
➡ Türkü
↪ Türk'e has anlamına gelen tür, belli bir makam ile söylenen şiirleri ifade eder.
"Kışlanın önünde redif sesi var
Bakın çantasında acep nesi var
Bir çift kundurayla bir de fesi var
Ah o Yemen'dir gülü çimendir
Giden gelmiyor acep nedendir"
➡ Ninni
↪ Çocuklar için okunan ezgili şiirlerdir.
"Dandini dandini danalı bebek
Elleri kolları kınalı bebek
Benim de yavrum cicili bebek
Uyusun da büyüsün ninni..."
➡ Ağıt
↪ Vefat eden kişinin arkasından söylenen acılı, türkü formundaki eserlerdir.
"Arda boylarında kırmızı erik
Halime'nin ardında on yedi belik
Ah anneciğim ah anneciğim yaktın ya beni
Şu genç yaşta denizlere attın ya beni"
Âşık Edebiyatı Nazım Biçimleri
➡ Koşma
↪ Âşık tazının en sevilen çeşitidir. Hece ölçüsünün on birli kalıbı ile yazılır.
"Şu yalan dünyaya geldim geleli
Severim kır atı bir de güzeli
Değip on beşime kendim bileli
Severim kır atı bir de güzeli"
Dadaloğlu
➡ Semai
↪ İşitilen şiir anlamına gelen semai daha çok Karacaoğlan'ın eser verdiği bir nazım şeklidir. Aşk, tabiat gibi konulara odaklanan semaide sekizli hece ölçüsü kullanılır.
"İncecikten bir kar yağar
Tozar Elif Elif diye
Deli gönül abdal olmuş
Gezer Elif Elif diye"
Karacaoğlan
➡ Varsağı
↪ Varsak Türklerinin söylediği şiirlere genel ad olarak varsağı denir. Göçer olan Varsakların havası şiirlere yansımıştır.
"Yürü bre Bulgar dağı
Hemen dağlar sende m'olur
Yaylalı sünbüllü yurtlar
Büyük evler sende m'olur"
Karacaoğlan
➡ Destan
↪ Yapı olarak koşmaları andıran destanlar, yüz elli dörtlüğe kadar ulaşabilmesi ile meşhurdur.
"Ibtidâ Bağdat'a sefer olanda
Atladı hendeği geçti Genç Osman
Vuruldu sancaktar kaptı sancağı
İletti hendeğe dikti Genç Osman"
Kayıkçı Kul Mustafa
Divan Edebiyatı Nazım Biçimleri
➡ Müstezat
↪ Artan anlamına gelen müstezat, gazelden türeyen bir nazım biçimidir.
"Ey şûh-ı kerem-pîşe dil-i zâr senindir
Yok minnetin aslâ
V'ey kân-ı güher anda ne kim var senindir
Pinhân ü hüveydâ"
Nedîm
➡ Kıt'a
↪İki beyitten uzun olan bir nazım biçimidir. Gazelden farklı olarak
"Eylesen tûtîye ta'lîm-i edâ-yı kelimât
Nutkı insân olur ammâ özi insân olmaz
Her uzun boylu şecâ'at idebilmez da'vî
Her ağaç kim boy atar serv-i hırâmân olmaz"
Fuzulî
➡ Mesnevi
↪ İkişer anlamına gelen mesnevi, binlerce beyit olabilen bir nazım biçimidir.
"Dinle, bu ney neler hikâyet eder,
ayrılıklardan nasıl şikâyet eder.
Beni kamışlıktan kestiklerinden beri feryâdımdan
erkek ve kadın müteessir olmakta ve inlemektedir."
Mevlana