Arama
Şiirimizde elif imgesi
Osmanlı'nın zirve döneminin edebiyata yansıması olan divan edebiyatı her yönden kuvvetli, estetik kaygının en yüksek seviyede olduğu bir edebi anlayışı temsil eder. Harflerin, imgelerin birer manaya geldiği şiirde, öne çıkan kavramlardan biri de elif harfidir. Vahdet, güzellik, kuşatıcılık gibi manalarda kullanılan elif, en nihayetinde hakikati ve güzelliği temsil eder.
İki elif iki nûnun bir sînin ma'nîsi olan
Sırr iline sultân olur ölmezden ön ölen bilür
Ümmi Sinan
Günümüz Türkçesiyle
"İki elif, iki nun ve iki sinin manasını bilen
ölmeden önce ölür ve sır ülkesine sultan olur"
Ümmi Sinan kimdir?
17. yüzyılda yaşayan divan edebiyatı şairi. Divana sahip olan şair, aynı zamanda Halvetiliğin Sinaniye kolunun piridir. Şiirleri tasavvufi imgelerle dolu olan Sinan'ın şiirleri bestelenerek halk arasında varlığını sürdürür.
◼ Âdem ismi aynı zamanda ideal insan manasına gelir. Ümmi Sinan da buradan hareketle elif harfini idealize eder ve bir mana içerisine saklar. İki elif, iki nun ve iki sin harfi ile kastedilen insan kelimesidir. Beyitin ikinci bölümünde ise sır ifşa olur. İdeal insan olmanın sırrının ölmeden önce ölmek olduğuna vurgu yapılır.
Gönlümün levhinde okurdum elif kaddin revân
Ben dahi bir dogrı harf ögrenmedim üstâddan
Ahmed Paşa
Günümüz Türkçesiyle
"Akan elif boyunu su gibi okurdum
Ben üstadımdan başka doğru bir harf öğrenmedim"
Ahmed Paşa kimdir?
1496'da vefat eden şair ve devlet adamı. Hayatını Bursa'da geçirdiği için Bursalı olarak da bilinen Ahmed Paşa; müderrislik, kazaskerlik ve musahiplik yapan önemli bir simadır.
◼ Doğruluk insanın sahip olmasdı gereken en önemli erdemlerdendir. Elif aynı zamanda doğru olmayı, dik duruşu ve eğilmemeyi temsil eder. Ahmed Paşa beyitinde elif öğrenmenin doğrulukla arasındaki ilişkiyi gözler önüne serer. Sadece elif harfini öğrenmek dahi onun için doğruluk namına kafidir.
Cehd it kim kalmaya senden nişân
Bir elif' kala vücûdunda hemân
Sinan Paşa
Günümüz Türkçesiyle
"Çabalarsan senden bir iz kalmaz
Benliğinde sadece bir elif kalmalı"
Sinan Paşa kimdir?
1486 yılında vefat eden şair ve devlet adamı. Babası İstanbul'un ilk kadısı Hızır Bey olan Sinan Paşa, divan edebiyatında müstesna bir yere sahip şairlerdendir.
◼ Aşk gösterilen çaba, doğruluk ve sadakat ile doğru orantılıdır. Aşk, aşıklık iddiası taşıyan kişinin her şeyinden vazgeçmesi, arınması, temizlenmesini hedefler. Sinan Paşa'nın sözünü ettiği benliğinden elif kalması ise her şeyin başlangıcı olan elif dışında tüm varlıklardan sıyrılmayı dile getirir.
Hem-reng-i nûr-ı vahdet olupdur külâhımuz
Mülk-i hidâyete elifî şâh-râhımuz
Gelibolulu Âlî
Günümüz Türkçesiyle
"Külahımız vahdet nuru ile aynı renktir
Yolumuz olan Elifî doğru yola götürür."
Gelibolulu Âlî kimdir?
16. yüzyılın tanınan ilmi simalarından olan Âlî, ilmi ve edebi olarak çok fazla eser kaleme almıştır. Eserleri ile Osmanlı ilmi geleneğini yönlendiren isimlerden olan Gelibolulu Âlî'nin en bilinen eseri "Künhü'l -ahbâr" isimli tarih kitabıdır .
◼ Elif, dervişler arasında pek çok manaya delalet eder. Keçeden yapılan ve uzunluğu dolayısıyla 'elifi' olarak bilinen derviş giysisi bunun en güzel örneğidir. 16. yüzyılın önde gelen alimlerinden Gelibolulu Âlî de şiirinde bu giysiyi doğru yolun bir göstergesi olarak ele alır.
Klasik şiirde ustalara şükran ve hayranlık sembolü: Zeyl Geleneği
Tâ rabbi yessir okur iken ol elif-kadem
Kaddüm dönerdi lâm-elife yâd ider misün
Kânî
Günümüz Türkçesiyle
"Rabbi yessir okurken eskiden ey sevgili
Benim boyum laf-elime dönerdi."
Kânî kimdir?
18. yüzyıl şairi olan Kânî, Tokatlı olarak tanınır. Zarif karakteri ile öne çıkan şair, aynı zamanda bir mizah üstadı olarak şöhret bulur.
◼ "Rabbi yessir" olarak bilinen dua, "Rabbim kolaylaştır, zorlaştırma, hayırla tamamla." anlamına gelir. Bu dua, eski usulde derslere başlangıç duası olarak bilinir. Kânî şiirinde eğitime ilk başladığında öğrendiği elif harfine gönderme yapar. Böylece elif, eğitim üzerinden kendisine şiirde yer bulur.