Arama
Şiirinden ozanlık akan şair Cahit Külebi
Kendisini en çok Karacaoğlan'a yakın hisseden ve hatta "Karacaoğlan'ın bacanağı" olarak ifade eden Cahit Külebi, modern şiirimizin en önemli isimlerinden biriydi. Külebi, şiirlerinde Anadolu'yu ve Anadolu insanını ustalıkla anlatan şairler arasında yer aldı. Külebi'nin şiir dili, Anadolu insanının tarlada, harmanda çalışırken söyledikleri türkü kadar sıcak, içten ve bizdendi… Vefatının 25. yılında Cahit Külebi'nin yaşamı ve eserlerine dair soru ve cevapları derledik.
İlk şiirlerini daha öğrencilik yıllarında 1933'te Sivas Erkek Lisesi'nin dergisi olan Toplantı'da yayımlayan Külebi, sonra Yücel dergisinde şiirlerini yayımladı. "Nazmi Cahit" ismiyle yayımladığı ilk şiiri "Gurbet Acısı" başlığını taşıdı.
Buradaki uzun eğitim sürecinde ailesinin okul baskıları sebebiyle içine kapanarak kendini kitap okumaya verip Reşat Nuri Güntekin, Halide Edip Adıvar gibi isimleri takip eden Külebi, yine bu yıllarda Sivas'ta olan ve halk kültürü alanında çalışmaları ile tanınan şair Ahmet Kutsi Tecer'in düzenlediği aşıklarla ilgili çalışmalar, halk kültürü, musikisi ve halk şairleri ile ilgili yaptığı etkinliklerden etkilendi.
Doğduğu ilçe Zile'nin sihirli havasından büyük ölçüde etkilenen Külebi, sanat tutkusunun nasıl başladığını ise şöyle anlatır:
"Zile'de bir akşam babam bana üç kitap getirdi. İhtimal o yaşımdan hatırladığım tek gün olan o aydınlık gecede edebiyatı sevmişimdir. Belki de her akşam, yassı kalesinden tellallar çağıran, sokaklarında yaz boyunca yük yük üzüm, alaca mısırlar, tenteneli uzun kavunlar taşınan, sabahlara kadar büyük leğenlerde pekmez kaynatılan, bu yüzden kışa kadar sokakları sıcak üzüm kokan ve geceleri uzaktan (Şu Zile'den gece de geçtim görmedim aman) diye türküler duyulan Zile bana sanatı sevdirdi." (Şiirini Halk Şiirinin Gür Kaynağından Besleyen Cahit Külebi ve Şiir Dünyası, Dr. Mehmet YARDIMCI)
Öğretmen okulunda Behçet Necatigil ile aynı sınıfta okurken müdürleri Fuat Köprülü'ydü. Hatta öyle ki ünlü şair, Fuat Köprülü'nün kendisine şiir yazdığı için kızacağını düşündüğünden Külebi mahlasını ilk kez bu yıllarda kullanmaya başlamıştı.
Yollarının kesiştiği bir diğer edebiyatçı ise Ahmet Hamdi Tanpınar'dı. İstanbul Yüksek Öğretmen Okulu Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü'ne 1936'da birincilik kazanarak giren ve 1940'ta mezun olan Külebi'nin burada eğitim aldığı hocaları arasında Reşit Rahmeti Arat, Fuat Köprülü, Ahmet Hamdi Tanpınar, Ali Nihat Tarlan gibi sahalarında usta isimler yer alıyordu.
Şairin 1933'ten 1938'e kadar yazdığı şiirler "çıraklık devri eserleri" olarak tanımlanabilir, asıl şiir üslûbuna 1940'lı yıllarda kavuştu. Genellikle manzum eserler yazan ve şiirde yenileşme hareketinin öncülerinden biri olarak kabul edilen Cahit Külebi'nin ilk şiir kitabı "Adamın Biri" 1946'da çıktı. Bu kitaptan 3 yıl sonra 1949'da "Rüzgar" isimli kitabı, 1954'te de "Yeşeren Otlar" adlı kitabını yayınlayan usta edebiyatçının bu eseri 1955'te Türk Dil Kurumu Edebiyat Ödülü'nü, "Yangın" adlı eseri ise 1985'te Yeditepe Şiir Armağanı'nı kazandı.
Külebi şiiri amacı ve hedefi yine kendisi olan söz sanatı biçiminde benimsedi. Ona göre şiir, insanın ana dili çalgısında söylediği bir türküydü. Külebi şiirde içinde günlük hayatın çeşitli görünümleri, ihsasları, ümitleri, kırılışları, sevinçleri ve hüzünleri yakalama peşindeydi. İnsanı, toplumu ve tabiatı tarihi derinlik ve felsefi boyutta yakalama endişesinden uzaktı.
Halk şiirlerinden yararlanarak çağdaş bir şiir oluşturan şair, yurt, insan ve doğa sevgisi konularını işledi. Şiirlerini kimi zaman romantik bir bakış açısı kimi zaman da realist bakış açısıyla yazdı
Cahit Külebi'nin şiirlerini oluşturan sadelik ve samimiliğin beslendiği kaynaklar halk edebiyatı ürünleriydi. Cahit Külebi'nin şiiri, gelenek çizgisine yakın, ferdi olmasının yanında aslında tümelde toplumsal meseleleri ihtiva eden, kendine has ve milli kaynaklardan fazlasıyla beslenen bir şiirdi.
Zira şair küçük yaşında Aşık Ceyhuni, Zileli Talibi, Erzurumlu Emrah, Niksarlı Bedri gibi aşıkların şiirleriyle tanıştı.Halk Şairlerini Koruma Derneği kuran aynı zamanda bu alanda önemli çalışmalar yapan Ahmet Kutsi Tecer'in öğrencisi olması da Külebi'nin şiirlerindeki halk edebiyatı etkisini gösteren unsurlar arasında yer aldı.
Anadolu'yu konu edinen romanlar ve şiirler Türk edebiyatında yaygınlıkla işlendi. Anadolu'ya yöneliş bilhassa Ulusçuluk akımının her alanda hâkim olması sebebiyle Milli edebiyat çerçevesinde artış gösterdi. 1912-13'li yıllarda ülkenin içinde bulunduğu durum açısından milli değerlere sahip çıkma isteği entelektüel kesimde de karşılığını buldu.
Bu dönem şiir anlayışında sadelik noktasında çoğunlukla halk edebiyatı esas alındı. Fakat dilde sadeleşme hareketleri çerçevesinde oluşturulan pek çok şiir, o dönemde dili sadeleştirmekten ziyade basitleştirmeye yönlendirdi. Şiir dilindeki ahenk kayboldu bunun yerine kuru, yavan, didaktik unsurlar şiirlerde göze çarpan unsur haline geldi.
İşte Cahit Külebi, böyle bir sanat anlayışı içinde 1917'de doğdu. Cahit Külebi Anadolu'yu tepeden gözlemleyerek ruhuna nüfuz edemeden şiir yazan şairlerden değil bizzat Anadolu'dan kopup gelmiş, o kültürle büyümüş bir sanatçıydı...Bu sebeple Anadolu insanına, yaşamlarına ve sorunlarına daha aşinaydı. Anadolu ve bilhassa doğduğu yer olan Tokat'ın Zile ilçesi, şairin şiirlerinde önemli bir yere sahip oldu. Şiirde ölçüyü ve kafiyeyi reddeden Orhan Veli dahi Külebi hakkında Ülkü dergisine yazdığı bir yazıda ''Şiirden her şeyi attım ama Külebinin şiirlerine bayılıyorum. Çünkü o halkın teşbihleri ile çok değişik bir hava da yazıyor'' demiştir.
Yaşadığı dönemlerin akımlarına bağlanmadan bağımsız olarak sanat yaşamını devam ettiren Külebi özgün bir sesti.