Arama
Sorularla hikaye türü
Edebi bir tür olarak öykünün tarihi insanlığın tarihi ile neredeyse eş zamanlıdır. Samipaşazade Sezai "Küçük Şeyler" isimli kitabının ön sözünde "Dünyada bir zerre yoktur ki güzel yazılmak şartıyla bir mevzu-i mühim addedilmesin" cümlesinde en küçük şeylerin bile güzel yazmak şartıyla en mühim konuları anlatabileceğini vurgulayarak kısa öykünün mahiyetini ortaya koymuştur. Bugün Dünya Öykü Günü olması sebebiyle modern anlamdaki haliyle Tanzimat'tan sonra edebiyatımıza giren öykü hakkındaki pek çok soru ve cevabını siz Fikriyat okurları için derledik.
📌 1. Olay Hikayesi: Olay hikayeleri ya da Maupassant tarzı hikayeler adeta bir romanın küçük halidir şeklinde tanımlanabilmektedir. Bu hikayelerin merkezinde bir olay vardır ve olay; serim, düğüm, çözüm bölümlerine mantıksal bir uyumlulukla sonuçlanmaktadır. Hikayenin sonunda olaylar bir sonuca ulaştığından, olay ve kişiler hakkında yeterli bilgiler verildiğinden okuyucunun hayal gücüne ihtiyaç duyulmaz. Olay hikayeleri bittiğinde okuyucu tarafından merak edilecek bir şey de kalmamış olur. Bu hikayelerde kişiler ve çevrenin incelenmesine, tasvirine de ayrıca yer verilir. Olay hikayelerinin geliştiricisi ve dünya çapındaki temsilcisi Fransız yazar Guy de Maupassant'dır. Türk edebiyatında ise olay hikayesi denildiğinde akla gelen ilk isim Ömer Seyfettin'dir.
📌 2. Durum Hikayesi: Olayın ikinci planda tutulduğu durum ya da Çehov tarzı hikayeler bu yönüyle romandan da ayrılmış olurlar. Olaydan çok yaşamın belli bir kesitinin ele alınıp ruhsal çözümlemelere yer verilir. Hikayenin bitmesiyle aslında her şey bitmez, okuyucunun hayal gücünde farklı bir şekilde devam eder hikaye. Kişiler ve çevre hakkında bize bilgiler verilmekten çok sezdirilir. Durum hikayeciliğini geliştiren ve dünya çapında bu tarz hikayeleriyle tanınan yazar ise Rus Anton Çehov'dur. Türk edebiyatında durum hikayelerinin temsilcileri ise Sait Faik Abasıyanık ile Memduh Şevket Esendal'dır.
➡Olay: Öykü kahramanının başından geçen olay ya da durumdur. Hikâyede temel öge veya durumdur.
➡Çevre (yer): Hikâyede sınırlı bir çevre vardır. Olayın geçtiği çevre çok ayrıntılı anlatılmaz, kısaca tasvir edilir.
➡Zaman: Hikâye kısa bir zaman diliminde geçer. Hikâyeler geçmiş zamana göre (-di) anlatılır. Konu, yazarın kendi ağzından veya kahramanın ağzından anlatılır.
➡Kişi: Hikâyede az kişi vardır. Bu kişiler "tip" olarak karşımıza çıkar ve ayrıntılı bir şekilde tanıtılmaz. Hikâyede kişiler sadece olayla ilgili "çalışkanlık, titizlik, korkaklık, tembellik" gibi tek yönleriyle anlatılır. Kişiler veya tipler, belli bir olay içinde gösterilir. Bu tiplerin de çoğu zaman sadece belli özellikleri yansıtılır.
📌 Hikaye, Türk edebiyatında modern anlamda yer almasa da halk hikayeleri olarak eski zamanlardan beri edebiyatımızda bulunmaktadır. Modern anlamda hikaye geleneği Tanzimat edebiyatı ile ortaya çıkmış, bu gelenek zamanla gelişerek küçük öykü türüne doğru bir geçiş oluşturmuştur.
📌 Türk edebiyatında modern anlamda hikayeye ilk temel olarak Giritli Aziz Efendi'nin Muhayyelat'ı gösterilmektedir. Muhayyetlat, 18. yüzyılda yazılmış ve hikayeyi andıran masalımsı unsurlar taşımaktadır. Bu sebeple 19. Yüzyılda Ahmet Mithat Efendi tarafından yazılan "Letaif-i Rivayet" edebiyatımızın ilk modern hikayesi olarak kabul edilir.
Ayrıca kısa hikaye alanında Sami Paşazâde de önemli bir isimdir. Sami Paşazâde Sezai'nin (1860-1936) Küçük Şeyler (1308/1891) adlı kitabında kısa hikâyeler yer almaktadır. Kitap, bir mukaddime, altı hikâye, bir mensure ve bir tercümeden oluşmuştur. Yine aynı yazarın Rümûzü'l- Edeb ve İclâl adlı kitaplarında da bazı makaleler ve sohbet yazıları ile birlikte kısa hikâyeler bulunmaktadır.