Arama
Sorularla hikaye türü
Edebi bir tür olarak öykünün tarihi insanlığın tarihi ile neredeyse eş zamanlıdır. Samipaşazade Sezai "Küçük Şeyler" isimli kitabının ön sözünde "Dünyada bir zerre yoktur ki güzel yazılmak şartıyla bir mevzu-i mühim addedilmesin" cümlesinde en küçük şeylerin bile güzel yazmak şartıyla en mühim konuları anlatabileceğini vurgulayarak kısa öykünün mahiyetini ortaya koymuştur. Bugün Dünya Öykü Günü olması sebebiyle modern anlamdaki haliyle Tanzimat'tan sonra edebiyatımıza giren öykü hakkındaki pek çok soru ve cevabını siz Fikriyat okurları için derledik.
➡Olay: Öykü kahramanının başından geçen olay ya da durumdur. Hikâyede temel öge veya durumdur.
➡Çevre (yer): Hikâyede sınırlı bir çevre vardır. Olayın geçtiği çevre çok ayrıntılı anlatılmaz, kısaca tasvir edilir.
➡Zaman: Hikâye kısa bir zaman diliminde geçer. Hikâyeler geçmiş zamana göre (-di) anlatılır. Konu, yazarın kendi ağzından veya kahramanın ağzından anlatılır.
➡Kişi: Hikâyede az kişi vardır. Bu kişiler "tip" olarak karşımıza çıkar ve ayrıntılı bir şekilde tanıtılmaz. Hikâyede kişiler sadece olayla ilgili "çalışkanlık, titizlik, korkaklık, tembellik" gibi tek yönleriyle anlatılır. Kişiler veya tipler, belli bir olay içinde gösterilir. Bu tiplerin de çoğu zaman sadece belli özellikleri yansıtılır.
📌 Hikaye, Türk edebiyatında modern anlamda yer almasa da halk hikayeleri olarak eski zamanlardan beri edebiyatımızda bulunmaktadır. Modern anlamda hikaye geleneği Tanzimat edebiyatı ile ortaya çıkmış, bu gelenek zamanla gelişerek küçük öykü türüne doğru bir geçiş oluşturmuştur.
📌 Türk edebiyatında modern anlamda hikayeye ilk temel olarak Giritli Aziz Efendi'nin Muhayyelat'ı gösterilmektedir. Muhayyetlat, 18. yüzyılda yazılmış ve hikayeyi andıran masalımsı unsurlar taşımaktadır. Bu sebeple 19. Yüzyılda Ahmet Mithat Efendi tarafından yazılan "Letaif-i Rivayet" edebiyatımızın ilk modern hikayesi olarak kabul edilir.
Ayrıca kısa hikaye alanında Sami Paşazâde de önemli bir isimdir. Sami Paşazâde Sezai'nin (1860-1936) Küçük Şeyler (1308/1891) adlı kitabında kısa hikâyeler yer almaktadır. Kitap, bir mukaddime, altı hikâye, bir mensure ve bir tercümeden oluşmuştur. Yine aynı yazarın Rümûzü'l- Edeb ve İclâl adlı kitaplarında da bazı makaleler ve sohbet yazıları ile birlikte kısa hikâyeler bulunmaktadır.
📌 1880 sonrası dönemde, yukarıda sayılan ilk örneklerden sonra henüz roman, tiyatro oyunu ve şiir kadar popüler bir tür olmamakla birlikte kısa hikâye yazılmaya ve okunmaya başlanmıştır.
Hüseyin Rahmi Gürpınar (1864-1944), Halit Ziya Uşaklıgil (1866-1945), Hüseyin Cahit Yalçın (1874-1957), Mehmet Rauf (1875-1931), Ahmet Hikmet Müftüoğlu (1870-1927), Ömer Seyfettin (1884-1920), Refik Halit Karay (1888-1965), Halide Edip Adı var (1882-1964), Yakup Kadri (1889-1974) kısa hikâye türünde yapıtlar ortaya koyarlar. Bu yazarların yazmış olduğu kısa hikâyelerle edebiyatımızda artık bir kısa hikâye yazma ve okuma alışkanlığı oluşmuştur denilebilir.
📌 1930'lu yıllardan sonra, Memduh Şevket Esendal ve Sait Faik'in hikâyeleri, yeni ve modern bir kurgu ile kaleme alınırlar ve bu yazarlar kendilerinden önceki hikâyecilerden ayrılırlar. Türk hikâyesinin neredeyse tükenmez kaynağını oluştururlar. Çehov, Truman Capote ya da Katherine Mansfield'in hikâyede izledikleri yolu takip ederler. Hikâyelerinde büyük ve unutulmaz olaylara yer vermezler. Bu yazarların iyi bir kalem ustası olmaları, Türk edebiyatında kısa hikâyedeki yenilikleri okurun benimsemesinde önemli bir etken olur. Modernist hikâye örnekleri ard arda verilmeye başlanır.