Arama
Sözün en zarif hali şiirleri anlamamız için bilmemiz gereken terimler
Düz kelime anlamına ek olmak üzere ya da yerine anlamlar oluşturmak için dilin ses estetiği veya ses sembolizmin yanında ölçü gibi estetik ve ritmik özelliklerini de kullanan bir edebiyat türü olan şiir, medeniyetimizin yapı taşlarından biridir. Medeniyetimizin çağlar boyunca şiirle haşır neşir oluşu, bu türe ait geniş bir terminolojinin de ortaya çıkmasına sebep olmuştur. Peki, sözün en zarif hali şiirleri anlamamız için bilmemiz gereken terimler nelerdir? İşte şiirle ilgili terimler…
📌LÜGAZ: Şiir biçiminde oluşturulan bilmece.
"Bir acayip nesne gördüm
Etrafında sûr u var
Kendin yer bitirir
Acayip huyu var"
(Mum)
📌NAAT: Konusu Hz. Muhammed'i övmek, ona yalvarıp ondan şefaat dilemek olan kaside.
"Düşünün, ben ne büyük rütbeye tutkuluyum!
Çünkü O'nun kulunun kölesinin kuluyum!" (Necip Fazıl Kısakürek)
📌NAKARAT: Şiirde bentlerin sonunda tekrarlanan mısra veya mısralar. Bu bölüm, anlam bakımından her bendi şiirin ana duygusuna bağlar. Şiirin nakarat bölümlerinde ifade olunan duygu ve düşünce etrafında gelişmesini sağlar. Nakarat, halk şiirinde 'bağlama' veya 'kavuştak' diye bilinir. Sözlü musiki eserlerinde aynı söz ve ezgi ile tekrar edilen bölüm de nakarattır.
"Uzun ince bir yoldayım
Gidiyorum gündüz gece
Bilmiyorum ne haldeyim
Gidiyorum gündüz gece
Dünyaya geldiğim anda
Yürüdüm aynı zamanda
İki kapılı bir handa
Gidiyorum gündüz gece" (Aşık Veysel)
"Gidiyorum gündüz gece" nakarattır.
📌NAZİRE: Bir şairin şiirine başka bir şair tarafından aynı şekil, vezin, kafiye ve redifle yazılan şiir. Divan edebiyatı nazım türüdür. Kelime Arapca "eş, değer" anlamlarındaki 'nazir'den gelir. "Nazire yazma, tenzir, tanzir etme" diye de anılır. Nazire geleneği Türk edebiyatına İran edebiyatından geçmiştir. İranlı şairler nazireye "cevab" adını verirler. Alay ve şaka yollu yazılmış nazirelere 'tehzil' veya 'hezl' denir.
Necati'nin Gazeli:
Bu cefâdan ki kadeh ağzun öper döne döne
Nâr-ı gayretde kebap oldı ciğer döne döne
Ne revâdur 6u ki ben kâmetümi halka kılam
İnce belün koca karşıma kemer döne döne
Mihri Hatun'un Naziresi:
Ateş-i gamda kebap oldu ciğer döne döne
Göklere çıkdı dûhânumla şerer döne döne
Cân fırakunla fitil oldı gönül hânesine
Ten hâyâlünle fener oldı yanar döne döne
📌POETİKA: Şiir üzerine düşüncelerin ve teorilerin bütünü. Bu kelime eskiden Fransızcada yalnız şiirin değil, güzel sanatların teorisini güzelliğin felsefesini, bir bakıma estetiği ifade ederken, bugün şiir sanatı anlamına gelen bir terim olmuştur. Batı dillerinde poetika konusuna giren birçok eser var. Türkçede ise, bazı şiirlerin ve grupların bildiri niteliğindeki, genellikle savunmaya dayalı birçok ön sözü görülür. Necip Fazıl Kısakürek'in de bir Poetika'sı var.