Arama
Taşlıcalı Yahya'nın şiirleri
Osmanlı Devleti'nin zirve döneminde yaşayan Taşlıcalı Yahya, kalemi güçlü bir şair ve askerdir. Yavuz Sultan Selim ve Kanuni Sultan Süleyman ile seferlere çıkan şair, yazdığı şiirler ile saraydan hürmet görür. Şehzade Mustafa'nın vefatının ardından yazdığı mersiye ile büyük bir şöhrete ulaşan Taşlıcalı Yahya kimdir? Taşlıcalı Yahya şiirleri, eserleri, hakkında, edebi anlayışı, sözleri, beyitleri, mersiyesi…
Akıttı gönlüm ırmagını bir şâh-i vilâyet kim
Kelâm-ı dürr-i bî-hemtâ vücûd-ı pâki deryâdur
Günümüz Türkçesiyle
"Gönül ırmağımı bir şah veli akıttı
Sözleri eşsiz inci vücudu ise tertemizdir"
Taşlıcalı Yahyâ
(x) 🔍 Bilgi Notu:
Asker kökenli olması hasebiyle Taşlıcalı Yahya, "sahib-i seyf ü kalem" ünvanı ile anılır. Günümüz Türkçesi ile bu unvan kalem ve kılıç sahibi anlamına gelir.
📌 Gönül Hakk'ın evi, nazargahtır. Bu evi temiz tutmak ise tüm Müslümanların görevidir. Gönül Divan edebiyatında dil anlamında da kullanılır. Eski şiirimizde ilk akla gelen imgelerden olan gönül, aşığa sunulmuş bir hediyedir. Yahya bu şiirinde gönlü bir ırmağa benzetir. Ona göre gönlü bir veliye akmıştır. Şiirin kalanında ise bu velinin özellikleri zikredilir.
Yâni serâsker-i İslâm u vezîr-i âzam
Bürc-i âdlün güneşi zât-ı kerîmü'l-ahlâk
Günümüz Türkçesiyle
"Sen Sultan Süleyman İslam'ın önderi
Adalet burcunun güneşi, büyük ahlak sahibisin"
Taşlıcalı Yahyâ
(x) 🔍 Bilgi Notu:
Şiir dili içerisinde ustalıkla kullandığı tezatlar, üslubu ve gür sesi Yahya'yı çağdaşı olan diğer divan şairlerinden ayırır.
📌 Divan şairlerinin ekseriyeti bir padişahın, şehzadenin ve yahut paşanın himayesi altında bulunurdu. Bu sayede rahat bir ortamda hayatlarını idame ettirerek eser üretirlerdi. Bu mısralarda Taşlıcalı, Kanuni Sultan Süleyman'ın ahlakını ve adaletini över. Tarihi kaynaklara göre de Kanuni devri adalet bakımından Osmanlıların en gözde dönemidir.
Tulundı mihr-i cemâli bozuldı dîvânı
Vebâle koydılar âl ile Âl-i Osmânı
Günümüz Türkçesiyle
"Yüzündeki güneş söndü, divanı dağıldı
Osmanlı sultanını hile ile günaha soktular"
Taşlıcalı Yahyâ
(x) 🔍 Bilgi Notu:
Taşlıcalı'nın şiirleri gençliğinde aşık tarzında ilerlerken aldığı tasavvuf terbiyesi ve manevi gelişimden sonra daha olgun bir görüntü çizer.
📌 Taşlıcalı Yahya zor zamanlarda konuşmasını bilen bir şairdir. Bilhassa Şehzade Mustafa'nın vefatından sonra yazdığı mersiye onu Sultan Süleyman ve saray efradı önünde zor durumda bırakır. Ama o devrin tüm olumsuz şartlarına rağmen doğru bildiklerini şiirinde yansıtmaktan vazgeçmez.
Vuslat sarâyı kim niçe yılda binâ olur
Bir demek nâr-ı fürkat ile hep hebâ olur
Günümüz Türkçesiyle
"Vuslat sarayı uzun yıllar sonunda yapılır
Fakat bu saray ayrılık ateşi ile heba olur"
Taşlıcalı Yahyâ
(x) 🔍 Bilgi Notu:
Yazmış olduğu şehrengiz eserleri ile dönemin İstanbul ve Edirne şehirlerine dair geniş malumat veren Taşlıcalı bu yönü ile tarihçiler için bir kaynak teşkil eder.
📌 Divan edebiyatında en çok kullanılan temalardan olan aşk insanların asıl aşkı bulması yani Allah Teâla'ya yönelmesini amaçlar. Gençliğinde geçici olan aşka dair şiirler yazan Taşlıcalı yaş alması ile hakikate ulaştıran yegâne aşka dair şiirler kaleme alır. Onun deyimiyle vuslat yıllar süren bir çaba ile yapılan bir saray iken ayrılık onu kısa sürede yok eder. Burada şair ayrılığı ve getirdiklerini anlatır.
Gizlü sözüm var dehânun gibi sana ey habîb
Hatırum gibi yıkılsa ol kara yüzlü rakîb
Günümüz Türkçesiyle
"Ey Sevgili, sana kapalı olan ağzın gibi gizli bir sözüm var
O kara yüzlü rakip de benim gibi yıkılsa"
Taşlıcalı Yahyâ
(x) 🔍 Bilgi Notu:
Hamse türüne verdiği emeklerle öne çıkan Yahya, İran örneklerinden etkilenmeden yazdığı eseriyle edebiyatımızda önemli bir yer tutar.
📌 Divan edebiyatında öne çıkan imgelerden biri de rakiptir. Bu imge genellikle aşığın bakış açısı ve iz düşümü üzerinden değerlendirilir. Yukarıdaki beyitte kara yüzlü olarak nitelenen rakip olumsuz bir örnek olarak ele alınır. Şiirdeki serzeniş aynı zamanda sevgilinin rakibe karşı güler yüz göstermesinden kaynaklanır.