Arama
Türk edebiyatına pitoresk bakış
Bugün teknolojinin gelişmesiyle beraber görüntü ve yazıyı birbirinden ayrı düşünemez olduk. Bu ifade ortaklığının tarihine dönüp bakığımızda hem faydacı hem de estetik kaygılar görürüz. Sanat kaygısıyla güzel manzaraların yazıya aktarılırken bir tablo gibi tasvir edilmesi pitoresk olarak tanımlanır. Farklı disiplinlerde başka anlamlara bağlansa da pitoresk, çoğu zaman güzel ve esrarengiz çağrışımlar için kullanılmıştır. Bu çok yönlü kavramı Türk edebiyatı bağlamında örneklerle ele aldık.
🔹Ahmet Hamdi Tanpınar'ın da hocası olan Yahya Kemal, özellikle İstanbul'un manzaralarını pitoresk ve sembolik bir ifadeyle anlatırdı. Örnek olarak seçtiğimiz Endülüs'te Raks şiiri hem ses hem de görüntü çağrışımları açısından tatmin eden büyülü bir İspanya tablosu çizer: Zil, şal ve gül... Dans eden bir kadın, Endülüs'e has, sizi Endülüs'e götüren bir akşam.
«Zil, şal ve gül. Bu bahçede raksın bütün hızı…
Şevk akşamında Endülüs üç def' kırmızı…
…
Yelpâze çevrilir gibi birden dönüşleri,
İşveyle devriliş, saçılış, örtünüşleri…
…
Her rengi istemez gözümüz şimdi aldadır;
İspanya dalga dalga bu akşam bu şaldadır.»
(Yahya Kemal Beyatlı, Endülüs'te Raks)
🔹Ahmet Hamdi yazdığı kurmacalarda, karakterlerinin yaşantılarına dair malzemeleri hatıralardan çıkarır ve bunlara yaraşacak pitoresk köşeler seçer.
🔹Eski cami avlusu, şadırvanda şakırdayan su, tarihten kalma bir duvar ve ihtiyar bir çınarı aynı manzarada buluşturarak pitoresk bir güzellik elde etmiştir.
🔹Bu dizelerde mimari ile musiki (suyun sesi) birbirini bütünleyecek şekilde yan yanadır.
"Bursa'da bir eski cami avlusu,
Küçük şadırvanda şakırdayan su;
Orhan zamanından kalma bir duvar…
Onunla bir yaşta ihtiyar çınar".
(Ahmet Hamdi Tanpınar, Bursa'da Zaman)