Türk lehçelerinde "abla"

ESKİ TÜRKÇE Abla- Eke 🔹 Türkiye Türkçesinde yaşayan ve bilhassa Anadolu ağzında ortaklıkları bulunan Eski Türkçedeki kelimelerden biri de 'abla' anlamına gelen 'eke' sözcüğüdür. ➡ Ögüm ķatun ulayu öglerim ekelerim kelin͡günüm ķunçuylarım bunça yimetirigi kün͡g boldaçı erti, ölügi yurtda yolta yatu ķaldaçı ertigiz. ➡ (Annem hatun ve analarım, ablalarım, gelinlerim, prenseslerim, bunca yaşayanlar cariye olacaktı, ölenler yurtta yolda yatıp kalacaktınız.) ORHUN YAZITLARI *Orhun Yazıtları KIRGIZ TÜRKÇESİ Abla- Ece 🔹 Kıpçak grubundan olan Kırgız Türk lehçesinde, Eski Türkçeden evrilmiş kelimeler bulunmaktadır. 🔹 Bu duruma 'abla' sözcüğünü örnek olarak gösterebilir. Eski Türkçede 'eke' iken Kırgız Türkçesinde evrilerek 'ece' şeklinde kullanılmaktadır. ➡ Aganı körüp ini ösöt, Eceni körüp siñdi ösöt. ➡ (Ağabeyi görerek erkek kardeş büyür, ablayı görerek kız kardeş büyür.) KIRGIZ ATASÖZLERİ KAZAK TÜRKÇESİ Abla- Apa/äpke 🔹 Kuzeybatı (Kıpçak) grubu denildiğinde Kırgız Türkçesinin yanı sıra Kazak Türkçesi de akıllara gelmektedir. Bu durumun nedeni Kırgız ve Kazakların hem coğrafi olarak yakın olmaları hem de geçmişten gelen manevi yakınlıklarıdır. 🔹 Ancak bu yakınlık kelimelere pek yansımamıştır. Mesela Kırgız Türkçesinde 'abla' sözcüğünü 'ece' kelimesi karşılarken Kazak Türkçesinde 'apa' şeklinde kullanılmaktadır. ➡ Apamdı kim alsa jezdem sol. ➡ (Ablamı kim alırsa eniştem odur.) ➡ Apası kiygen tonı siŋlisi de kiyedi. ➡ (Ablasının giydiği elbiseyi kız kardeşi de giyer.) ➡ Äpkeniŋ üyi keŋ jaylaw. ➡ (Ablanın evi geniş bir yayladır.) KAZAK ATASÖZLERİ Türk Lehçelerinde ortak kelime 'anne' KAZAN TATAR TÜRKÇESİ Abla- Apa 🔹 Kuzeybatı grubunda Kazak ve Kırgız Türkçelerinden sonra en yayın olan kullanım Kazan Tatarcasına aittir. 🔹 Kazan Tatarcasında 'abla' kelimesini 'apa' sözcüğü karşılamaktadır. ➡ Nefisenéñ anası,Zeytüne apa, gazeta kitérép, bik katı kurkıttı. ➡ (Nefise'nin annesi, Zeytüne abla, gazete getirerek çok korkuttu.) BAŞKURT TÜRKÇESİ Abla- Apay 🔹 Kazan Tatarlarının yurdu olan Tataristan'a komşu olan ve dış işlerinde Rusya'ya bağlı olan Başkurt Türklerinin konuştuğu lehçedir. 🔹 Bu Türk lehçesinde 'abla' kelimesini 'apay' veyahut 'apa' sözcükleri karşılamaktadır. ➡ Aġaları la arıġan ikän, äsälärínä hıyındı. ➡ (Ağabeyleri de yorulmuşlar, ablalarına sarıldı.) Türk lehçelerinde 'deprem' KIRIM TATAR TÜRKÇESİ Abla- Apa/Apte 🔹 Kazan Tatarları ile aynı soydan olan Kırım Türkleri, tarihin belli dönemlerinde birbirlerinden ayrılmak zorunda kalmışlardır. Günümüzde, ülkemizin Karadeniz karşı kıyısında yer alan Ukrayna'da yaşamlarını sürdürmektedirler. 🔹 Osmanlı döneminde de çok yakından ilişkiler kurduğumuz Kırım Tatarlarının konuştuğu Kırım Türkçesinde 'abla' kelimesi grubundaki diğer lehçeler ile aynı sözcük karşılamaktadır. KARAKALPAK TÜRKÇESİ Abla- Apa 🔹 Türkistan'da yer alan Karakalpaklar, Özbekistan'a komşu olan Karakalpak Cumhuriyeti'nde yaşamaktadır. Konuştukları dil ise Türk lehçesinin Kıpçak grubuna aittir. 🔹 Bu lehçede 'abla' kelimesini 'apa' kelimesi karşılamaktadır. Ortak değerlerimiz 'baba' AHISKA TÜRKÇESİ Abla- Bacı 🔹 Ahıska Türkleri, Gürcistan'ın güneybatı ucunda, merkezi Ahıska olan Mesheti bölgesinde yaşayan Müslüman nüfuslu halktır. 🔹 Bu halkın konuştuğu Ahıska Türkçesinde 'abla' kelimesini 'bacı' sözcüğü karşılamaktadır. ➡ Baci soğandan aci veya başımın taci. ➡ (Abla soğandan acıi başımın tacı.) KARAY TÜRKÇESİ Abla- Çaça 🔹 Musevi Türklerin konuştuğu Karay Türkçesinde 'abla' kelimesi diğer lehçelere göre farklılık göstermektedir. 🔹 Bu lehçede 'abla' kelimesine karşılık 'çaça' sözcüğü kullanılmaktadır. Türk lehçelerinde 'afet, felaket' KARAÇAY- MALKAR TÜRKÇESİ Abla-Eke/Ekeçi 🔹 Karaçay- Malkar (Balkar), Kafkaslarda yaşayan iki halkın konuştuğu Türkçenin birleşiminden meydana gelir. 🔹 Bu lehçede 'abla' kelimesini kaşılayan 'eke' sözcüğü vardır. NOGAY TÜRKÇESİ Abla- Aba 🔹 Nogaylar, Kuzey Kafkasya bölgesinde yaşayan Türk halkıdır. Bir kısmı Kuzey Dağıstan, Stavropol Krayı'nın yanında Karaçay-Çerkesya ve Astrahan Oblastı'nda (eyalet) yaşamlarını sürdürmektedirler. 🔹 Nogay Türk lehçesini konuşan bu halk, 'abla' kelimesi yerine 'aba' sözcüğünü kullanmaktadırlar. Ortak değerlerimiz 'sevgi' AZERBAYCAN TÜRKÇESİ Abla-Böyük bacı 🔹 Oğuz grubunun temsilcilerinden olan Azerbaycan Türkçesinde, Eski Türkçeye ait benzer kelimeler bulunmaktadır. 🔹 Fakat 'abla' kelimesi bu noktada ayrılır. Çünkü Azerbaycan Türkçesinde 'abla' için 'bacı veya böyük bacı' ifadesi kullanılmaktadır. ➡ 'Bacı-qardaş' anlayışı çox böyük və dərin bir anlayışdır. Uşaqlıqdan birlikdə böyüyən bacı-qardaşların arasında hər zaman xüsusi bir bağ olur. ➡ ('Abla- kardeş' anlayışı çok büyük ve derin bir anlayıştır. Çocukluktan beri beraber büyüyen abla-kardeşlerin arasında her zaman özel bir bağ olur. ) GAGAVUZ TÜRKÇESİ Abla-Kaku 🔹 Güneybatı (Oğuz) grubuna mensup olan Gagavuz Türkçesi yer aldığı gruba göre pek çok farklılığı bünyesinde barındırır. 🔹 Gagavuz Türkçesinde, 'abla' kelimesini diğer Türk lehçelerinde kullanılmayan olmayan 'kaku' sözcüğü karşılamaktadır. ➡ İslää bizim eniştä, ama kakunun kısmetiymiş. ➡ (Bizim enişte çok iyi ama ablanın kısmetiymiş.) Eski Türkçeden Anadolu ağızlarına geçen kelimeler TÜRKMEN TÜRKÇESİ Abla-Apa 🔹 Oğuz grubunun temsilcisi Türkmen Türkçesinde 'abla' kelimesini diğer lehçelerde de yaygın olarak kullanılan 'apa' sözcüğü karşılamaktadır. ÖZBEK TÜRKÇESİ Abla- Opa 🔹 Güneydoğu (Karluk) grubunun temsilcilerinden biri olan Özbek Türkçesi başta Özbekistan Cumhuriyeti olmak üzere dünyanın birçok yerine göç etmiş Özbek Türkler tarafından konuşulmaktadır. 🔹 Bu lehçede 'abla' kelimesi, Özbek Türkçesinin yuvarlaklaşma özelliğinden 'opa' şeklinde karşılık bulmaktadır. Eski Türkçe aile sözlüğü UYGUR TÜRKÇESİ Abla-Aça 🔹 Karluk grubunun dil ve edebiyat bakmından birincil temsilcisi olan Uygur Türkçesi, diğer lehçelere kıyasen farklılılar göstermektedir. 🔹 Örneğin diğer lehçelerde 'abla' kelimesini çoğunlukla 'apa' sözcüğü karşılarken Uygur Türkçesinde 'aça'dır. TUVA TÜRKÇESİ Abla- Ugba 🔹 Kuzeydoğu Türk lehçeleri sınıfına mensup Tuva/Tıva Türkçesinde 'abla' kelimesi diğer lehçelere göre çok daha farklıdır. 🔹 Tuva Türkçesinde 'abla' kelimesini 'ugba' sözcüğü karşılamaktadır. ➡ Ugbalıg kiji us. ➡ (Ablası olan kişi ustadır, hünerlidir.) ➡ Duñmаlıg kiji dış, /ugbаlıg kiji us. ➡ (Küçük kardeşi olan sakin, ablası hünerlidir.) Ortak değerlerimiz 'vatan' SAHA TÜRKÇESİ Abla- Eze 🔹 Sibirya Türk grubuna dahil olan Saha (Yakut Türkçesi) dünyanın kuzeyinde, Sibirya bölgesinde yaşamlarını sürdürmekte olan Saha Türkleri tarafından konuşulmaktadır. 🔹 Bu lehçede diğer 'abla' kelimesini diğer Türk lehçelerinden farklı olarak 'eze' sözcüğü karşılar. ALTAY TÜRKÇESİ Abla- Ece 🔹 Sibirya (kuzeydoğu) Türk lehçesi grubundan olan Altay Türkçesinde 'abla' kelimesi, kuzeybatı grubundaki çoğu lehçedeki gibi kullanılmaktadır. 🔹 Türkiye Türkçesindeki 'abla' kelimesi bu lehçede 'ece' şeklinde karşılık bulmaktadır. Ortak değerlerimiz 'dağ' HAKAS TÜRKÇESİ Abla- Xarondas-pice 🔹 Hakaslar, Sayan Dağlarından Yenisey Nehri boyunca uzanan bölgede yaşamlarını sürdürmektedirler. 🔹 Hakas Türkçesinde 'abla' sözcüğünü tamamıyla farklı olan 'xarondas-pice' kelimesi karşılar.

Türk lehçelerinde "abla"

Macar Kültür Merkezi'nde "Edebiyat Pikniği" düzenlendi

"Bir Yokmuş'la Bitmeyen Masallar" sergisi Hüsrev Kethüda Hamamı'nda açıldı

"Asr-ı Saadetten Günümüze Mushaf Medeniyeti: İstanbul Mushafı"

Nurullah Genç'in "Rüveyda" eserinden eşsiz dizeler

Melih Cevdet Anday'ın özel sözleri

Doğan Cüceloğlu'nun "İyi Düşün Doğru Karar Ver" eserinden ders niteliğinde alıntılar

İslam’dan edebiyata kadar en özgün konuların podcastleri

Filistin'deki zulme karşı Müslüman tavrı nasıl olmalı - PODCAST

Uygur Türklerinin kaderini değiştiren 48 madde

"Selvi Boylum Al Yazmalım" Kazakistan'da tiyatro oyunu oldu

PODCAST I Fergana Vadisi'nin önemi

Merhametten ve empatiden uzak Çocuk Hakları Günü!

Zehir kupadan, şaloma!

Metoda dair: Yöntemi gözden geçirme

Filistin'in bağımsızlığını resmi olarak tanıyan ülkeler

Filistin'in bağımsızlığını resmi olarak tanıyan ülkeler

Filistin’i işgale yönelik Yahudi göçleri: Aliyah

İsrail işgallerine karşı "birlik" çağrısı

Osmanlı belgeleri ışığında Filistin’e Yahudi göçü

Bosna Savaşı öncesinde bölgedeki gerilimlerin tarihsel kökenleri

Sonbahar depresyonunun belirtileri, tedavisi ve korunma yöntemleri

Nurullah Genç'in "Rüveyda" eserinden eşsiz dizeler

Zehir kupadan, şaloma!

Melih Cevdet Anday'ın düşündürücü sözleri

Maveraünnehir'in kalbi: Buhara

İsrail işgali altında olan Golan Tepeleri neden bu kadar önemli?

Arama

Türk lehçelerinde "abla"