Türk lehçelerinde "Ağabey"

ESKİ TÜRKÇE Ağabey- Aka ◾ Eski Türkçeyi teşkil eden dönemde Göktürk (Orhun) Yazıtlarında aile fertlerinden bahsedilir. Eski Türkçede 'ağabey, abi' kelimesini 'aka' sözcüğü karşılamaktadır. Türk lehçelerinde 'abla' AHISKA TÜRKÇESİ Ağabey- Tada ◾ Türkiye'ye yakın olması hasebiyle pek çok benzer kelimeyi bünyesinde barındıran Ahıska Türkçesinde 'ağabey' kelimesini 'tada' sözcüğü karşılamaktadır. ➡ O senin tadandur, ne dese yapacan! ➡ (O senin ağabeyin ne derse yapacaksın.) Ortak değerlerimiz 'gök' BAŞKURT TÜRKÇESİ Ağabey- Aga ◾ Kuzeybatı Türk lehçesinden olan Başkurt Türkçesi, Eski Türkçedeki 'aka' sözcüğü evrilerek 'aga' şeklini almıştır. ➡ Atayzarının, agayzarının traditsiyaların kürip, qurus bilakli, arıhlan yurakli bulıp ühhindar. ➡ (Babalarının, ağabeylerinin geleneklerini görüp, çelik bilekli, arslan yürekli olarak büyüsünler.) Türk Lehçelerinde ortak kelime 'anne' KAZAK TÜRKÇESİ Ağabey- Ağa ◾ Kıpçak grubunun Türkistan'daki baskın lehçelerinden biri olan Kazak Türkçesinde 'ağabey' kelimesini, Eski Türkçedeki halini bir nevi korumuş ve 'ağa' şeklinde karşımıza çıkmıştır. ➡ Aşuw ağadan keşiriminiden. ➡ (Abi kızar kardeşi özür diler.) ➡ Ağa işken bulaqtan ini de su işedi. ➡ (Abinin içtiği pınardan kardeşi de su içer.) ➡ Ağa inige üstaz, apa siŋile üstaz. ➡ (Abi erkek kardeşine üstat, abla ise kız kardeşine üstattır.) Kazak Atasözü KIRGIZ TÜRKÇESİ Ağabey- Aga ◾ Kuzeybatı Türk lehçesinin temsilcilerinden biri olan ve Kazak Türkleriyle olan kardeşliğiyle ön plana çıkan Kırgız Türklerinin kullandığı lehçede 'ağabey' kelimesini 'aga' sözcüğü karşılar. ➡ Öz atasın sıylabagan, öz uulunan sıy körböyt ➡ (Kendi babasında saygı göstermeyen, kendi oğlundan saygı görmez.) Türk lehçelerinde 'deprem' KIRIM TATAR TÜRKÇESİ Ağabey- Aga ◾ Kırım Türklerinin konuştuğu lehçe olan Kırım Türkçesinde 'ağabey' sözcüğü 'aga' kelimesi ile karşılanmaktadır. ➡ Kerçek, Kuddusın aġası da bar edi, ama o, ġarip, em matüv sumalaí, em de babasıday içkini seve edi... ➡ (Aslında, Kuddus'un ağabeyi de vardı ama o zavallı, hem aptal hem de babası gibi içkiyi seviyordu...) A. Hilmi ➡ Çoranıñ babası Narik, Narikniñ aġası Arik, fuíarelerden olalar. ➡ (Çora'nın babası Narik, Narik'in ağabeyi Arik, (hepsi) fakirlerdir.) Çorabatır Destanı KAZAN TATAR TÜRKÇESİ Ağabey- Abıy ◾ Başta Tataristan topraklarındaki halkın konuştuğu Türkçe olan Kazan Tatar Türkçesinde, 'ağabey' sözcüğü, Karaçay- Malkar ile benzerlik gösteren 'abıy' sözcüğü karşılamaktadır. ➡ Abıy belen bergeleşep, kara cirne/ Suka belen yırtıp yırtıp yörgennerem. ➡ (Amca ile birlikte, kara toprağı/ Pullukls yırtıp durduğum.) A. Tukay Ortak değerlerimiz 'baba' NOGAY TÜRKÇESİ Ağabey- Aga ◾ Kuzey Kafkasya'da Kıpçak grubunun temsilcisi olan Nogay Türkçesinde, 'ağabey' ismini yerine 'aga' kelimsi kullanılmaktadır. ➡ Ata barda uvıl yas, aga barda ini yas. ➡ (Baba varken oğul genç, ağabeyi varken küçüğü genç.) Nogay Atasözü KARAÇAY-MALKAR TÜRKÇESİ Ağabey- Abey ◾ Karaçay-Malkar Türkçesinde ağabey ismini çok daha farklı bir şekilde görmekteyiz. Bu lehçede 'ağabey' kelimesini 'abey' sözcüğü karşılar. Türk lehçelerinde 'afet, felaket' KUMUK TÜRKÇESİ Ağabey- Ağa ◾ Kuzeybatı (Kıpçak) grubunda aile fertlerinden olan 'ağabey' kelimesini 'ağa' sözcüğü karşılamaktadır. ➡ Ağası ölmek- Ay müzüyü çort sınmaq ➡ (Ağabeyi ölmek, ay (gibi) boynuzu kırılmak) GAGAVUZ TÜRKÇESİ Ağabey- Batü ◾ Oğuz grubunun temsilcilerinden Gagavuz Türkçesinde 'ağabey' kelimesini diğer lehçelerde bulunmayan 'batü- bati' sözcükleri karşılamaktadır. ➡ Ne kötülüü var benim batümun? ➡ (Ne kötülüğü var benim ağabeyimin?) ➡ Batüm kolvermedi ➡ (Ağabeyim izin vermedi.) Ortak değerlerimiz 'sevgi' BALKAN TÜRKÇESİ Ağabey- Aga ◾ Balkan Türkleri; Makedonya, Bulgaristan, Arnavutluk, Sirbistan, Bosna Hersek, Yunanistan, Romanya, Macaristan ve Hırvatistan'da yaşamları sürdürmektedirler. ◾ Burada yaşayan Türklerin konuştuğu Balkan Türkçesinde 'ağabey' sözcüğünü 'aga' kelimesi karşılamaktadır. TÜRKMEN TÜRKÇESİ Ağabey- Aga ◾ Oğuz (güneybatı) Türk lehçelerinin en önemli temsilcilerinden biri olan Türkmen Türkçesinde 'ağabey' sözcüğü yerine 'aga' kelimesi kullanılır. ➡ Men Mövlam aaga birle geñeşip geleyin. ➡ (Ben Mövlam Ağabey ile danışıp geleyim.) Eski Türkçeden Anadolu ağızlarına geçen kelimeler AZERBAYCAN TÜRKÇESİ Ağabey- Böyük qardaş ◾ Türkiye'ye coğrafi anlamda yakın olan Azerbaycan topraklarında konuşulan Azerbaycan Türkçesi, Oğuz grubundandır. Bu Türkçede 'ağabey' kelimesi yerine 'böyük qardaş' ifadesi kullanılır. ➡ Yaxşı gündä yar yaxşıdır, yaman gündä yetiş qardaş. ➡ (İyi günde yar güzeldir, kötü günde yetiş kardeş.) ↪ Dost kötü günde belli olur Azerbaycan Atasözü ÖZBEK TÜRKÇESİ Ağabey- Aka ◾ Güneydoğu yani Karluk grubunun temsilcisi olan ve yuvarlaşma özelliği ile Türk lehçeleri arasında ayrışan Özbek Türkçesinde 'ağabey' sözcüğü yerine diğer Türk lehçelerinde de kullanılan 'aka' ifadesi bulunmaktadır. ➡ Ota-bola urishar, og'a-ini yulishar. ➡ (Baba çocuk bağrışır, ağabey küçük kardeş yoluşur.) ➡ Og'a-ini-achchiq, mol-chuchuk. ➡ (Ağabey kardeş acı, mal tatlı.) ➡ Yaxshi bo'lsa og'asi, inisin ko'nglin qoldirmas. ➡ (İyi olsa ağabeyi, kardeşini sevmeyi bırakmaz.) Özbek Türkçesi Atasözü Eski Türkçe aile sözlüğü UYGUR TÜRKÇESİ Ağabey- Aka ◾ Günümüzde, başta Çin'in içinde tüm zorluklara karşı yaşamlarını sürdürmeye çalışan Uygur Türklerinin kullandığı Uygur Türkçesi Karluk grubundandır. ◾ Uygur Türkçesinde 'ağabey' sözcüğü yerine 'aka' kelimesi kullanılmaktadır. ➡ Akañ bilen oynaşma, şille şapilaq yeysen. ➡ (Ağabeyinle oynama, tokat yersin.) ➡ Aka bar yerde ini yoq, ini bar yerde aka (yoq). ➡ (Ağabey olan yerde kardeş yok, kardeş olan yerde ağabey yok.) Uygur Türkçesi Atasözü HAKAS TÜRKÇESİ Ağabey- Abıy ◾ Sibirya grubunu (kuzeydoğu) teşkil eden Hakas Türkçesinde 'ağabey' kelimesini 'abıy' sözcüğü karşılamaktadır. Ortak değerlerimiz 'vatan' ALTAY TÜRKÇESİ Ağabey- Aka ◾ Kuzeydoğu yani Sibirya sınıfının en çok nüfusa sahip olan, Rusya'nın kuzeyindeki Türklerden olan Altay Türklerinin konuştuğu Altay Türkçesinde 'ağabey' yerine 'aka' kelimesi kullanılmaktadır. SAHA TÜRKÇESİ Ağabey- Ubay ◾ Kuzeydoğu Türk lehçelerinden biri olan Saha (Yakut) Türkçesinde, 'ağabey' aile ferdi ismi yerine 'ubay' sözcüğü kullanılmaktadır. Ortak değerlerimiz 'dağ' TUVA TÜRKÇESİ Ağabey- Akı ◾ Altay, Hakas ve Saha Türkçelerinden sonra Sibirya'da Kuzeydoğu Türkçesinin temsilcilerinden olan Tuva Türkçesinde 'ağabey' kelimesini 'akı' sözcüğü karşılamaktadır.

Türk lehçelerinde "Ağabey"

Zengin bir dil olan Türkçe birçok lehçeden oluşmaktadır. Türk dilinin farklı gruplardan meydana gelmesi, kadim Türk lisanını çeşitlendirmektedir. Bu durum başta, Türk aile sisteminde kullanılan aile fert isimlerine yansımıştır. "ağabey" sözcüğü de bunlardan sadece biridir.

2025 Türk Dünyası Kültür Başkenti: Aktau

Mersin'de "Bolkarlar'dan Toroslar'a Desenlerin Sırrı" temalı defile düzenlendi

"Selvi Boylum Al Yazmalım" Kazakistan'da tiyatro oyunu oldu

Cengiz Dağcı'nın kaleminden "Üşüyen Sokak"

İsmet Özel'in Taşları Yemek Yasak kitabından düşündürücü satırlar

Ekrem Demirli'nin ufuk açıcı cümleleri

İslam’dan edebiyata kadar en özgün konuların podcastleri

Filistin'deki zulme karşı Müslüman tavrı nasıl olmalı - PODCAST

Uygur Türklerinin kaderini değiştiren 48 madde

"Selvi Boylum Al Yazmalım" Kazakistan'da tiyatro oyunu oldu

PODCAST I Fergana Vadisi'nin önemi

Merhametten ve empatiden uzak Çocuk Hakları Günü!

Metoda dair: Yöntemi gözden geçirme

Filistin'in bağımsızlığını resmi olarak tanıyan ülkeler

Filistin'in bağımsızlığını resmi olarak tanıyan ülkeler

Haris el-Muhâsibi'den Hakk'ı Arayanlara Nasihatler

Filistin’i işgale yönelik Yahudi göçleri: Aliyah

İsrail işgallerine karşı "birlik" çağrısı

Osmanlı belgeleri ışığında Filistin’e Yahudi göçü

Bosna Savaşı öncesinde bölgedeki gerilimlerin tarihsel kökenleri

2025 Türk Dünyası Kültür Başkenti: Aktau

İzimler ve çözümler

Cengiz Dağcı'nın kaleminden "Üşüyen Sokak"

Bir sualim var sana ey dervişler ecesi

Osmanlı’da kadın öğretmen yetiştiren kurum: Darülmuallimat

Öğretmenler gününe özel 7 film

Arama

Türk lehçelerinde "Ağabey"

Zengin bir dil olan Türkçe birçok lehçeden oluşmaktadır. Türk dilinin farklı gruplardan meydana gelmesi, kadim Türk lisanını çeşitlendirmektedir. Bu durum başta, Türk aile sisteminde kullanılan aile fert isimlerine yansımıştır. "ağabey" sözcüğü de bunlardan sadece biridir.