Arama
Türk lehçelerinde "gök"
Türkler için "gök" o kadar önemlidir ki kurulan ilk devletlerinin adı olur. Bu kelime, tarihsel süreçte karşımıza eser isimleri, yer isimleri hatta mavi rengini belirtmek için çıkmıştır. Gök sözcüğü, Sibirya grubu başta olmak üzere güneydoğu, kuzeybatı, Oğuz grubunda da "en çok zikredilen kelimeler" arasına girmeyi başarmıştır. İşte, Türk lehçelerinde "gök" sözcüğünün karşılıkları....
AZERBAYCAN TÜRKÇESİ
Gök- Göy
🔹 Gök kelimesi, Türkçenin en eski sözcüğüdür. Azerbaycan Türkçesinde "göy" sözcüğü ile karşılık bulmuştur. Fakat zaman zaman yerine "gök" kelimesi de kullanılır.
➡ Ger çemende lâle övrâqin görüçek dağ-i ğem,
Filmesel gökde şefeq içre tutulmuş âye baq.
➡ Gam yarası, çimenlikte lâle yaprağını görünce,
Gökte şafak içinde tutulmuş ay gibi olur, ona bak.
TÜRKMEN TÜRKÇESİ
Gök- Asman
🔹 Geçmişten günümüze kadar ele alınan pek çok sözcüğün arasında yer alan "gök", Türkmen Türkçesinde "asman"dır. Bu kelimenin yanı sıra Oğuz grubunun etkisiyle "gök" şeklinde de kullanılmaktadır.
➡ Sürüldiler il barısı enşeşip,
Pıgamna dağlar, daşlar gımşaşıp.
Asman coşageldi, zemin govşaşıp,
Bulutlar durdularnala. Seyidi!
➡ Sürüldüler il hepsi de ağlaşıp,
I'i ganina dağlar taşlar titreşip,
Asman coşup geldi, zemin gevşeyip,
Bulutlar durdular yasa, Seyidi!
UYGUR TÜRKÇESİ
Gök- Asman
🔹 Eski Türkçede ırmak adı olarak da kullanılan "gök" sözcüğü, güneydoğu grubunun temsilcisi olan Uygur Türkçesinde, "asman" olarak karşımıza çıkar.
➡ Etim bar, igerim yok
Boynumda tumarım yok.
Yer-asman guvah bolsun.
Sendin özge yârim yok.
➡ Atım var, eyerim yok,
Boynumda muskam yok.
Yer ve gök tanık olsun,
Senden başka yârim yok.
ÖZBEK TÜRKÇESİ
Gök- Osmon
🔹 Güneydoğu Türkçesinin en önemli temsilcisi hiç şüphesiz Özbek Türkçesidir. Bu lehçede ciddi bir yuvarlaklaşma görülür.
🔹 Diğer Türk dillerinde görülen "asman" kelimesi, Özbek Türkçesinde "osmon" olarak kullanılmaktadır.
➡ Artda kaldı köhne tarih,
Artda kaldı derd, sitem,
Ketdi vehmin, bitdi zahmin,
Tapdı derman, Özbegim.
Boldı asmanın çarağan
Tale hurşidi bilen,
Boldı asri tire şamın
Şu'le efşan, Özbegim
➡ Geride kaldı eski tarih,
Geride kaldı dert, eziyet,
Gitti korkun, iyileşti yaran,
Buldu derman, Özbeğim.
Oldu gökyüzü aydınlık
Tarih güneşi ile
Oldu karanlık geçen
Nur saçan, Özbeğim.
"Özbeğim" adlı Özbek kasidesi
BAŞKURT TÜRKÇESİ
Gök- Kük
🔹 Kuzeydoğu Türk lehçesi grubunun mensubu olan Başkurt Türkçesindeki bazı kelimelerde daralma meydana gelir. "Gök" kelimesi bunlardan biridir. Bu lehçede "kük" olarak yer almaktadır.
➡ Ak seprekke törgenen akıkmı ni, yar- yar?
Kük seprekke tögenen kük taşmı ni, yar- yar?
➡ Ak çaputa dürdüğün akik mi, yar-yar?
Gök çaputa dürdüğün göktaş mı, yar- yar?