Arama
Türk lehçelerinde "gök"
Türkler için "gök" o kadar önemlidir ki kurulan ilk devletlerinin adı olur. Bu kelime, tarihsel süreçte karşımıza eser isimleri, yer isimleri hatta mavi rengini belirtmek için çıkmıştır. Gök sözcüğü, Sibirya grubu başta olmak üzere güneydoğu, kuzeybatı, Oğuz grubunda da "en çok zikredilen kelimeler" arasına girmeyi başarmıştır. İşte, Türk lehçelerinde "gök" sözcüğünün karşılıkları....
UYGUR TÜRKÇESİ
Gök- Asman
🔹 Eski Türkçede ırmak adı olarak da kullanılan "gök" sözcüğü, güneydoğu grubunun temsilcisi olan Uygur Türkçesinde, "asman" olarak karşımıza çıkar.
➡ Etim bar, igerim yok
Boynumda tumarım yok.
Yer-asman guvah bolsun.
Sendin özge yârim yok.
➡ Atım var, eyerim yok,
Boynumda muskam yok.
Yer ve gök tanık olsun,
Senden başka yârim yok.
ÖZBEK TÜRKÇESİ
Gök- Osmon
🔹 Güneydoğu Türkçesinin en önemli temsilcisi hiç şüphesiz Özbek Türkçesidir. Bu lehçede ciddi bir yuvarlaklaşma görülür.
🔹 Diğer Türk dillerinde görülen "asman" kelimesi, Özbek Türkçesinde "osmon" olarak kullanılmaktadır.
➡ Artda kaldı köhne tarih,
Artda kaldı derd, sitem,
Ketdi vehmin, bitdi zahmin,
Tapdı derman, Özbegim.
Boldı asmanın çarağan
Tale hurşidi bilen,
Boldı asri tire şamın
Şu'le efşan, Özbegim
➡ Geride kaldı eski tarih,
Geride kaldı dert, eziyet,
Gitti korkun, iyileşti yaran,
Buldu derman, Özbeğim.
Oldu gökyüzü aydınlık
Tarih güneşi ile
Oldu karanlık geçen
Nur saçan, Özbeğim.
"Özbeğim" adlı Özbek kasidesi
BAŞKURT TÜRKÇESİ
Gök- Kük
🔹 Kuzeydoğu Türk lehçesi grubunun mensubu olan Başkurt Türkçesindeki bazı kelimelerde daralma meydana gelir. "Gök" kelimesi bunlardan biridir. Bu lehçede "kük" olarak yer almaktadır.
➡ Ak seprekke törgenen akıkmı ni, yar- yar?
Kük seprekke tögenen kük taşmı ni, yar- yar?
➡ Ak çaputa dürdüğün akik mi, yar-yar?
Gök çaputa dürdüğün göktaş mı, yar- yar?
KARAÇAY- MALKAR TÜRKÇESİ
Gök- Kök
🔹 Kafkaslarda yaşayan Türkçenin temsilcisi olan Karaçay Malkar'da "gök" kelimesi, Eski Türkçedeki "kök" kelimesi ile beraber eskicil unsurları barındırmaktadır.
➡ Erleyin şuvuldab elge cetgendi
Kılıcı bla kökde oyun etgendi
➡ Hemen, hızla köye yetişmiş
Kılıcı ile gökte oyun oynamış
Halk şarkıları
KARAKALPAK TÜRKÇESİ
Gök- Kök
🔹 Karakalpak adı, bu Türklerin özelliklerini belirleyen bir tabir olmayıp onların giyiniş tarzlarından oluşmuş isimdir.
🔹 Karakalpaklar, VI. yüzyılda Oğuz, Kıpçak ve Peçenek gibi Türk boylarının karışması sonucu ortaya çıkmıştır.
🔹 Bu Türk topluluğunda Eski Türkçeden gelme "kök" kelimesi yaşatılmaktadır.
➡Kök jalavşı körinse,
Şappay, jelmey mayrılğan,
Jez kanattan kayrılğan,
Bahtı kara küninde,
Sordın üyi devşi edi
➡ Gök bayraklı görünse,
Uçamadan kırılan,
Berk kanattan ayrılan,
Bahtı kara gününde,
Garibin evi derler.
Karakalpak Türkçesi şiiri