Arama
Türk lehçelerinde "seyahat"
Köklü bir tarihe sahip olan Türkler, uzun yıllar boyunca göçebe bir yaşam sürdüler. Bu yaşantı Türk topluluklarını pek çok noktada derinden etkiledi. Bu nedenle "seyahat ve gezi" kavramları tüm Türk lehçelerinde görülen mefhumlar oldu. Peki bu kelimeler, Özbek, Kazak, Türkmen, Uygur, Kumuk Türkçesi gibi lehçelerde nasıl karşılık bulur? Sizler için araştırdık...
GAGAVUZ TÜRKÇESİ
Seyahat - Gezmaa
🔹 Güneybatı yani Oğuz grubunda yer alan bir diğer lehçe, Gagavuz Türkçesidir. Bu Türk lehçesi ülkemizin kuzeybatısında bulunan başta Gagavuzya olmak üzere dünyaya dağılmış bir şekilde yaşayan Gagavuzlar tarafından konuşulmaktadır.
🔹 Öz Türkçe kelimeleri bünyesinde barındıran bu lehçede "seyahat, gezme" sözcüklerini "gezmaa" ifadesi karşılamaktadır.
➡ Daada gezan kurda da çatacak ayiya da.
➡ Dağda gezen kurda da sataşacak ayıya da.
Gagavuz Türkçesi atasözü
KARAÇAY - MALKAR TÜRKÇESİ
Seyahat - Aylanmak
🔹 Karaçay - Malkar Türkçesi ile beraber yönümüzü Kuzeybatı Türk lehçelerine doğru çevirmiş olduk. Bu lehçe daha çok, kalabalık bir şekilde Türkistan coğrafyasında yer alan Kıpçak grubunu temsil etmektedir.
🔹 Karaçay - Malkar Türkçesinde "seyahat, gezi" ifadelerinin yerine "aylanmak" sözcüğü kullanılmaktadır. Bu kelime aynı zamanda "dolaşmak" manasına da gelir.
➡ Cuvuk bol Sokur Atabiy ne aylanasa? Necürüyse?
➡ Buyur Kör Atabiy ne geziyorsun? Ne dolanıyorsun?
Karaçay - Malkar Türkçesi halk şarkıları
KAZAK TÜRKÇESİ
Seyahat - Jorıq
🔹 Kazak Türkçesi, Kıpçak grubununda yer alan çoğu kelimenin temelini oluşturur. Bilhassa Kırgız Türkçesi ile ortak kelimeleri olan bu Türkçe de Eski Türkçeden gelen kelime sayısı diğer lehçelere göre azdır.
🔹 Örneğin "seyahat, gezi" sözcüklerini "jorıq, jürgen, sayaxat, ekskwrsiya" kelimeleri karşılamaktadır.
➡ Tek jürgenşe,tegin iste.
➡ Boş gezmektense, bedava çalış.
Kazak Türkçesi atasözü
KIRGIZ TÜRKÇESİ
Seyahat - Kezüü
🔹 Kuzeybatı Türk lehçeleri arasında Kazak Türkçesinden sonra en çok bilinen ve tanınan Kırgız Türkçesi'dir. Kırgız lehçesi bulunduğu gruptan önemli bir özelliği ile ayrılmaktadır. Bu özelliği; ünlü uyumlarından kaynaklanan ünlü değişmeleridir. Bu değişim sonucunda ünlü kalınlaşması ve ünlü yuvarlaklaşması meydana gelir.
↪ Özellikle ünlü yuvarlaklaşması eğilimi, Kırgız Türkçesini "yuvarlaklık uyumu"nu kendine özgü bir hale getirmektedir.
🔹 Kırgız Türkçesinde "seyahat" sözcüğünü "Sayakat, kezüü, cürüş" kelimeleri karşılamaktadır.
➡ Cay kiygeniñ sulpu ele,
Kış kiygeniñ tülkü ele.
Cürüşüñdün baarısı,
Şatıra - şatman külkü ele.
➡ Yazın giydiğin güzeldi,
Kışın giydiğin tilkiydi.
Gezip dolaşmanın hepsi,
Şen şakrak eğlenceydi.
Salt Irlar - Kırgız Türkçesi Tören türküleri
TATAR TÜRKÇESİ
Seyahat - Safar
🔹 Kuzeybatı Türk lehçelerinde yer alan bir diğer Türkçe ise Kazan Tatar lehçesidir. Bu Türkçeyi Rusya sınırları içinde yaşayan ve dış siyasette Rusya'ya bağlı olan Tataristan Cumhuriyeti'ndeki Tatarlar teşkil etmektedir.
🔹 Bu lehçede "seyahat, gezi" sözcüğünü Arapça kökenli "safar, yürgen" ifadeleri karşılamaktadır.
➡ Yatkan ağaç yal tabar, yürgen ayak mal tabar.
➡ Yatan ayak dinlenir; gezen ayak mal bulur.
Mekalbler - Kazan Tatar Türkçesi atasözleri