Arama
Türk lehçelerinde "seyahat"
Köklü bir tarihe sahip olan Türkler, uzun yıllar boyunca göçebe bir yaşam sürdüler. Bu yaşantı Türk topluluklarını pek çok noktada derinden etkiledi. Bu nedenle "seyahat ve gezi" kavramları tüm Türk lehçelerinde görülen mefhumlar oldu. Peki bu kelimeler, Özbek, Kazak, Türkmen, Uygur, Kumuk Türkçesi gibi lehçelerde nasıl karşılık bulur? Sizler için araştırdık...
KAZAK TÜRKÇESİ
Seyahat - Jorıq
🔹 Kazak Türkçesi, Kıpçak grubununda yer alan çoğu kelimenin temelini oluşturur. Bilhassa Kırgız Türkçesi ile ortak kelimeleri olan bu Türkçe de Eski Türkçeden gelen kelime sayısı diğer lehçelere göre azdır.
🔹 Örneğin "seyahat, gezi" sözcüklerini "jorıq, jürgen, sayaxat, ekskwrsiya" kelimeleri karşılamaktadır.
➡ Tek jürgenşe,tegin iste.
➡ Boş gezmektense, bedava çalış.
Kazak Türkçesi atasözü
KIRGIZ TÜRKÇESİ
Seyahat - Kezüü
🔹 Kuzeybatı Türk lehçeleri arasında Kazak Türkçesinden sonra en çok bilinen ve tanınan Kırgız Türkçesi'dir. Kırgız lehçesi bulunduğu gruptan önemli bir özelliği ile ayrılmaktadır. Bu özelliği; ünlü uyumlarından kaynaklanan ünlü değişmeleridir. Bu değişim sonucunda ünlü kalınlaşması ve ünlü yuvarlaklaşması meydana gelir.
↪ Özellikle ünlü yuvarlaklaşması eğilimi, Kırgız Türkçesini "yuvarlaklık uyumu"nu kendine özgü bir hale getirmektedir.
🔹 Kırgız Türkçesinde "seyahat" sözcüğünü "Sayakat, kezüü, cürüş" kelimeleri karşılamaktadır.
➡ Cay kiygeniñ sulpu ele,
Kış kiygeniñ tülkü ele.
Cürüşüñdün baarısı,
Şatıra - şatman külkü ele.
➡ Yazın giydiğin güzeldi,
Kışın giydiğin tilkiydi.
Gezip dolaşmanın hepsi,
Şen şakrak eğlenceydi.
Salt Irlar - Kırgız Türkçesi Tören türküleri
TATAR TÜRKÇESİ
Seyahat - Safar
🔹 Kuzeybatı Türk lehçelerinde yer alan bir diğer Türkçe ise Kazan Tatar lehçesidir. Bu Türkçeyi Rusya sınırları içinde yaşayan ve dış siyasette Rusya'ya bağlı olan Tataristan Cumhuriyeti'ndeki Tatarlar teşkil etmektedir.
🔹 Bu lehçede "seyahat, gezi" sözcüğünü Arapça kökenli "safar, yürgen" ifadeleri karşılamaktadır.
➡ Yatkan ağaç yal tabar, yürgen ayak mal tabar.
➡ Yatan ayak dinlenir; gezen ayak mal bulur.
Mekalbler - Kazan Tatar Türkçesi atasözleri
KUMUK TÜRKÇESİ
Seyahat - Gize
🔹 Kumuk Türkçesi; Dağıstan, Çeçenistan, Kuzey Osetya'da yaşayan ve Kafkasların en kalabalık etnik grubunu teşkil eden Kumuklar tarafından konuşulmaktadır.
🔹 Kuzeybatı grubunda yer alan Kumuk Türkçesinde "seyahat, gezi" sözcüklerini "gize" kelimesi karşılamaktadır.
➡ Töpyolanı belmayensa,
İl gizep ber yörömayensa,
Isınlap ta donyala
Ülem yuğın kürmayensa,
Sukmar alıp kulıma,
His ber yande hugmamın,
➡ Tam töreyi öğrenmeyince,
Yurt gezip görmeyince,
Gerçekten de dünyada,
Ölümün yokluğunu görmeyince,
Sopa alıp koluma,
Hiçbir cana kıymayacağım.
Kumuk Türkçesi türküsü
ÖZBEK TÜRKÇESİ
Seyahat - Sayohat
🔹 Kıpçak grubundaki lehçelerin konuşulduğu coğrafyaya yakın bulunan Güneydoğu Türklerinin sınıfını "Karluk" temsil etmektedir. Bu grupta asıl iki lehçeyi temsil eden; Özbek ve Uygur Türkçeleri yer alır.
🔹 Özbek Türkçesinde bunların en kapsayıcı olanıdır. Bu lehçede "seyahat, gezi " kelimelerini "sayohat, yorğalap" sözcükleri karşılamaktadır.
➡ Bedenemen değende, bedenemen,
Dala-qırda yorğaleb kün köremen.
➡ Yelve kuşuyum desem, yelve kuşuyum
Ovada kırda gezinip gün görürüm.