Arama
Türk lehçelerinde sonbahar
Türkler geçmişten günümüze kadar birbirinden kıymetli kadim coğrafyaları yurt edinmişledir. Fakat bazı sebeplerden dolayı yurtlarını bırakıp göç etmek zorunda kalmışlardır. Bu zorunluluktan dolayı farklı lehçeler ortaya çıksa da ortak pek çok sözcüğü bünyelerinde korumaya devam etmişlerdir. Buna, dört mevsimden biri olan "sonbahar"ı bir diğer adıyla "güz"ü örnek gösterebiliriz. İşte, Türk lehçelerinde sonbahar sözcüğünün karşılıkları...
TÜRKMEN TÜRKÇESİ
Sonbahar - Güyz
🔹 Oğuz grubundan olan bir diğer lehçe ise Türkmen Türkçesidir. Bu lehçede Eski Türkçe unsurlar gözlemlenmektedir. Örneğin mevsimlerden biri olan güz, sonbahar sözcüğünü bu lehçede güyz kelimesi karşılar.
➡ Oğlan beyle diygeç, enesinin gözünin yaşı buldur-buldur akdi. Boyı uzan Buria hahn yüzün tutdı, güyz alması kibi al yanağın yırtdı, garga kimi gara saçın yoldı, "oğuİ-oğul!" diyip zarmladı.
➡ Oğlan böyle deyince annesinin gözünün yaşı buldur-buldur aktı. Boyu uzun Burla Hatun yüzünü tuttu, güz elması gibi yanağını yırttı, kargı gibi kara saçını yoldu, "oğul, oğul" deyip feryat figan etti, ağladı.
GAGAVUZ TÜRKÇESİ
Sonbahar - Güz
🔹 Oğuz yani güneybatı grubunun en az duyulan lehçesi olan Gagavuz Türkçesi hem Türkiye Türkçesi ile hem de Eski Türkçe ile ortak pek çok kelimeyi bünyesinde bulundurmaktadır.
🔹 Buna örnek olarak sonbahar sözcüğünü karşılayan güz kelimesini örnek gösterebiliriz.
➡ Boboçları güzün sayarlar.
➡ Tavukları güzün sayarlar.
(Gagavuz Türkçesi atasözü)
UYGUR TÜRKÇESİ
Sonbahar - Küz
🔹 Güneydoğu Türk lehçelerinden biri Uygur Türkçesidir. Bu lehçe, diğer gruplardaki ortak kelime özelliklerini taşımaktadır.
🔹 Örneğin sonbahar veya güz sözcüğünü bu lehçede küz kelimesi karşılamaktadır.
↪ Uygur Türkçesinde /g/< /k/ değişimi gözlemlenmektedir.
➡ Urumqi küz yamğuringi köp yoğdi.
➡ Urumçi'ye küz yağmuru çok yağdı.
ÖZBEK TÜRKÇESİ
Sonbahar - Kuz
🔹 Özbek Türkçesi bulunduğu gruptan ve genel Türk lehçelerinden bazı özelliklerinden dolayı ayrılmaktadır. Başta yuvarlaklaşma özelliği gösteren Özbek Türkçesinde morfolojik olarak farklılıklarda mevcuttur.
🔹 Fakat tüm farklılıklarına rağmen Türk lehçelerinde ortak olan güz ya da sonbahar sözüğünün bu Türkçede kuz olarak karşımıza çıktığını söyleyebiliriz.
↪ /g/< /k/ ile /ü/
➡ Bizge kuzgi go'zal tushlar lozim.
➡ Bize güzün güzel düşler lazım.
KAZAK TÜRKÇESİ
Sonbahar - Küz
🔹 Kuzeybatı Türkçesinin en biliinen temsilcisi hiç şüphesiz Kazak Türkçesidir. Bu lehçede diğer Türk dillerinde olduğu gibi sonbahar kelimesini küz sözcüğü karşılamaktadır.
↪ /g/< /k/ değişimi gözlemlenmektedir.
➡ Egindikti küz suvar, küz suvarsañ jüz suvar.
➡ Ekinliği güzün suvar, güzün suvaracaksan yüz kez suvar.