Arama
Türk lehçelerinde sonbahar
Türkler geçmişten günümüze kadar birbirinden kıymetli kadim coğrafyaları yurt edinmişledir. Fakat bazı sebeplerden dolayı yurtlarını bırakıp göç etmek zorunda kalmışlardır. Bu zorunluluktan dolayı farklı lehçeler ortaya çıksa da ortak pek çok sözcüğü bünyelerinde korumaya devam etmişlerdir. Buna, dört mevsimden biri olan "sonbahar"ı bir diğer adıyla "güz"ü örnek gösterebiliriz. İşte, Türk lehçelerinde sonbahar sözcüğünün karşılıkları...
ÖZBEK TÜRKÇESİ
Sonbahar - Kuz
🔹 Özbek Türkçesi bulunduğu gruptan ve genel Türk lehçelerinden bazı özelliklerinden dolayı ayrılmaktadır. Başta yuvarlaklaşma özelliği gösteren Özbek Türkçesinde morfolojik olarak farklılıklarda mevcuttur.
🔹 Fakat tüm farklılıklarına rağmen Türk lehçelerinde ortak olan güz ya da sonbahar sözüğünün bu Türkçede kuz olarak karşımıza çıktığını söyleyebiliriz.
↪ /g/< /k/ ile /ü/
➡ Bizge kuzgi go'zal tushlar lozim.
➡ Bize güzün güzel düşler lazım.
KAZAK TÜRKÇESİ
Sonbahar - Küz
🔹 Kuzeybatı Türkçesinin en biliinen temsilcisi hiç şüphesiz Kazak Türkçesidir. Bu lehçede diğer Türk dillerinde olduğu gibi sonbahar kelimesini küz sözcüğü karşılamaktadır.
↪ /g/< /k/ değişimi gözlemlenmektedir.
➡ Egindikti küz suvar, küz suvarsañ jüz suvar.
➡ Ekinliği güzün suvar, güzün suvaracaksan yüz kez suvar.
KIRGIZ TÜRKÇESİ
Sonbahar - Küz
🔹 Kıpçak grubunun bir diğer lehçesi Kırgız Türkçesidir. Bu Türkçe yuvarlaklaşması grubundakilerden ayrı bir özelliğe sahip olmuştur.
🔹 Kırgız Türkçesinde sonbahar sözcüğünü küz ifadesi karşılamaktadır.
↪ /g/< /k/ değişimi gözlemlenmektedir.
➡ Kiygeniñ küzgö cetsin, özüñ cüzgö cet.
➡ Giydiğin güze ulaşsın, sen yüze ulaş.
(Kırgız Türkçesi atasözü)
TATAR TÜRKÇESİ
Sonbahar - Köz
🔹 Rusyanın içinde yaşayan bir lehçe olan Tatar Türkçesi kuzeybatı yani Kıpçak grubunun bir üyesidir. Bu lehçede sonbahar kelimesi köz sözcüğü ile karşılık bulmaktadır.
↪ /g/< /k/ ile /ü/< /öz/ değişimi gözlemlenmektedir.
➡ Küzde kitken kazlar yaz kaytır
İnci-mercen kibik tizilip;
Biz garib le üçin kim yılasm
İç üzekkeyleri üzilip.
➡ Güzün giden kazlar yazın döner,
İnci mercan gibi dizilip;
Biz garipler için ley kim ağlasın
İçleri sızlayıp.
(Tatar Türkçesi şiir)
BAŞKURT TÜRKÇESİ
Sonbahar - Köz
🔹 Başkurt Cumhuriyeti de Tataristan gibi Rusya sınırları içinde yer almaktadır. Aynı zamanda kuzeybatı grubunun bir üyesi olan Başkurt Türkçesinde diğer lehçeler ile ortak pek çok kelime bulunur.
🔹 Örneğin sonbahar kelimesini köz sözcüğü karşılar.
↪ Bu lehçede /g/< /k/ ile /ü/< /öz/ değişimi gözlemlenmektedir.
➡ Ese yeyze basıp - kara köz.
Közzö basıp - buran dulavı.
Fevral ayı karay bik köyöz.
Tepey baskan yerze uylavım...
➡ Sıcak yazı işgal etmiş, kara sonbahar.
Sonbaharı yenmiş boranları fırtınaları.
Şubat ayı bakıyor pek süslü.
Tepiyor bastığı yeri düşüncelerim...
(Başkurt Türkçesi şiir)