Arama
Türkmen boylarının filozof ozanı: Mahtumkulu
Türkmen edebiyatının gelişmesine önemli bir katkı sağlayan Mahtumkulu, Doğu Türkçesi ile eserlerini kaleme alan ve bozkırın haksızlık karşısında susmayan sesidir. Şiirleri ile milletinin gönlünde taht kuran bilge şair, hikmetli sözleri ve örnek davranışlarıyla bir milletin gözdesi olur. Babası da önemli bir edebiyatçı olan ozan, şiirlerinde genellikle mazlum ve masumları konu edinir. Peki, Türkmen diyarının hür sesi Mahtumkulu kimdir?
💠 Mahtumkulu eşinin vefatının ardından "Menli" adında bir kız ile evlenir. Türkmenlerin Gızılbaşlar olarak anılan düşman kabilesi Göklen boyuna baskınlar düzenler. Bu baskınlar sonucu ganimetler ile kızları da kaçırırlar.
💠 Mahtumkulu'nun eşi Menli, bu baskınlardan birinde kaçırılır. Usta şairi derinden etkileyen bu hazin olay, şiirlerinde yerini alır.
🔸
Ayrıldım
Bülbülüm, ah u zar çekip
Taze gülzardan ayrıldım.
Gözden kanlı yaşım döküp
O, seven yardan ayrıldım
Ayrıldım gonca gülümden,
Siyah saçlı sümbülümden,
Hoş ötüşlü bülbülümden,
Şirin sözden ayrıldım.
İlleri var minareli,
Soğuk sulu yaş çimenli,
İli Göklen, adı Menli,
Nazlı Dildardan ayrıldım.
Mahtumkulu
💠 Mahtumkulu Firaki bir kızı ile iki oğlu babasıdır. Ancak talihsiz şairimiz evlatlarını da küçük yaşlarda kaybeder. Yaşadığı bu ağır durumu ise şiir dizelerinde anlatır:
🔸
Ad Kalmadı
Dağımda bent kaldı seller,
Gitti aklım, eğri beller,
Mahtumkulu söyler eller,
Ardımda zürriyet kalmadı.
Mahtumkulu
Eğitimi
💠 Tahsil hayatına babasının yanında başlayan Mahtumkulu, henüz çocuk yaşta iken keçecilik, kuyumculuk gibi ata mesleklerini öğrenir.
💠 İlim şehri Buhara'daki Kükeltaş Medresesi'nde ilmi temellerini alan şair bir süre sonra, dönemin en tanınmış medresesi olan Hive'deki Şirgazi Medresesi'ne geçerek burada müderrislik seviyesine yükselir. Üç yıllık eğitiminin ardından hocasıyla birlikte medresede dersler vermeye başlar.
🔸
💠 Piragi mahlasını kullanan büyük şair, dünyanın faniliği temasına sıkça şiirlerinde yer verir.
💠 Nasihat niteliğinde de pek çok şiir yazan bilge ozan, kötüye ve zalime karşı savaşı, bağımsızlığa olan tutkuyu dile getiren hür sesiyle daima masum insanların kucaklayıcısı olur.
Başı dumanlanır, ciğer dağlanmaz,
Taşları parçalar, yolu bağlanmaz,
Gözüm ele bakmaz, gönül eğlenmez,
Mahtumkulu, söyler dili Türkmenin.
Mahtumkulu
🔸
💠 Mahtumkulu bir yandan haksızlığın karşısında boyun eğmeyen Köroğlu ve Dadaloğlu'nu, diğer yandan halkı irşad etmeye çalışan Hoca Ahmed Yesevi'yi andırır.
💠 Hikmetli şiirleriyle halkın gönlünde taht kuran, sözleri atasözü gibi ezberlenip halk arasında yayılan şair şiirlerinde, güzelliğe, edep ve erkana, kutsaliyete de yer verir.
🔸
💠Mahtumkulu, yaşadığı dönemde yaşanılan sıkıntıları şiirlerinde hissettirir. Şairliği, kendi milletinin sesi olmasını sağlar. Türkmen birliği, Türkmen ruhu ve şuuru başlıca işlediği konulardır.
💠 Mahtumkulu'nun dili son derece sadedir. Bu yönüyle Anadolu'nun önemli âşıklarından olan Yunus Emre ile büyük benzerliklere sahiptir. Firaki'nin Türk halk şiir geleneğindeki bade içme motifini işlediği görülmektedir.
🔸
O merdin oğludur, merttir babası,
Köroğlu kardeşi, dumanlı başı,
Dağda, düzde kovsa avcılar; diri
Tutamaz, kaplan oğlu Türkmenin.
Mahtumkulu
🔸