Arama
Ünlü yazarların romanlarındaki ev imgesi
Fransız filozof Gaston Bachelard'ın "ilk evrenimiz" olarak tanımladığı evlerimiz insanın kendi benliğini düşündüğü yegane mekanlardık. Bu haikati bilhassa evlerimize kapandığımız pandemi günlerinde iyice idrak ettik. Yalnızca biz değil, seneler evvel yaşayan edebiyatçılarımız da mekanın işlevleri hakkında düşünmüş ve içinde bulundukları dönemin sosyo-kültürel şartlarına göre bir ev imgesi oluşturmuşlardır. Peki, hepimizin aşina olduğu ünlü roman sayfalarında ev imgesi nasıl şekillenmiştir?
🔘 Narlı'ya göre, edebiyat ve mekân ilişkisi, mekândaki hafızayı hatıra ve rüyalar yoluyla çözümlemeye; mekânın yansıtıcı vasfını görmeye dayanır. Mekânın insan, insanın mekân üzerindeki izlerini edebi eserlerde aramadan yapılan her analizin eksik kalacağına işaret eden yazar, Bachelard'ın şairin mekânla ilişkisinin duygusal boyutu aştığını söylemesine değinir. Peki varlık dünyalarımızı kapsayan evler, roman sayfalarında nasıl yer alır?
🔘 Romanlarımızda ev, kimi zaman sığınılacak bir mekan kimi zaman da insanoğlunun hapsolduğu kaçınılması gereken koca bir evrendir. Kültür ve medeniyetimizin geçirdiği değişimler, romanlara yansıyan "ev"ler üzerinden pekala incelenebilir.
🔘 Yazı makinası olarak bilinen Tanzimat sanatçılarından Ahmet Mithat Efendi'nin romanlarında ev konusu çok yoğun biçimde işlenir. Hace-i evvel olması vesilesiyle, romanları bile mekânsal bakımlardan ders kitabı olabilecek mahiyette gerçekçidir.
🔘 Felatun Bey ile Rakım Efendi romanında Doğu ve Batı temalarını keskin çizgilerle belli etmek adına Rakım Efendi'nin evi "alaturka bir Türk evi" olarak okuyucuya sunulur. Beyoğlu'nda gününü gün eden Felatun Bey'in aksine Rakım Efendi, akşam olduğunda evine gelir ve evdekilerle aynı sofrada yemek yer, ev bu anlamda Rakım Efendi'nin huzur bulduğu bir sığınaktır.
🔘 Rakım'ın eve olan bağlılığı yazar tarafından da sık sık vurgulandığı üzere Felatun Bey'in iyi özellikleri arasında yer alır, evde olmak henüz ahlaken bozulmamışlığın bir sembolü olarak sunulur. Tanzimat dönemi romanlarında mekan, ahlak ilişkisiyle ele alınır, bu açıdan ev dış dünyanın kirinden koruyan, mahremiyetin bulunduğu bir yerdir.
Felatun Bey ile Rakım Efendi üzerine tiyatral bir inceleme
Felatun Bey ile Rakım Efendi kitabını incelemek ve satın almak için tıklayınız.
🔘 Felatun Bey ile Rakım Efendi'de daha keskin çizgilere sahip olan Ahmet Mithat, Araba Sevdası romanında bu düşüncelerini kırar. Araba Sevdası her ne kadar çoğunlukla dış mekanda geçen bir roman olsa da kapalı mekandaki tasvirlere bakıldığında, Ahmet Mithat'ın düşünce dünyasındaki yenilikler göze çarpar. Alafranga dekorlarla süslenmiş evler buna bir örnek teşkil eder.
🔘 Ahmet Mithat aynı zamanda kendi evine de oldukça düşkün bir yazardır. "Dünyanın en güzel şehri İstanbul, İstanbul'un en güzel yeri Beykoz, Beykoz'un en güzel yeri benim yalının olduğu yerdir" diyen yazar, evini dünyanın merkezine alır.
Araba Sevdası kitabını incelemek ve satın almak için tıklayınız.
🔘 Bireyselliğin öne çıktığı Servet-i Fünun romanlarında kişilerin ruh halleri ve yeni gelişen Osmanlı burjuvazisi mekan tasvirlerine de yansır. Bu mekanlardaki bunalımlı atmosferde dönem modası haline gelen "melankoli"nin büyük tesiri vardır.
🔘 Servet-i Fünun romanlarında ev karakterlerin ruh hallerine göre tasarlanır. Ev artık bu romanlarda bireyselleşmenin, ideale uzaklaşmanın ve yavaş yavaş ahlaki niteliklerden kopmanın yaşandığı mekandır.
🔘 En çetin hayal kırıklıkları yine bu bireyselleşmenin merkezi evlerde yaşanır. Fakat bu dönemde roman kahramanları istedikleri ölçüde bireyselliklerini gerçekleştiremediği için evlerden koparlar.
🔘 Yakup Kadri'nin Kiralık Konak'ı toplumsal dönüşümün "ev" üzerinden anlatıldığı romanlardandır.Yakup Kadri'nin romanlarında görülen ilk yenilik, milliyetçiliğin etkisidir. Kiralık Konak'ta konağın dağılması alegorisi üzerinden hem ailenin, hem de imparatorluğun parçalanması sembolize edilir.
🔘 Halit Ziya'nın kişileri bireyselliklerini gerçekleştiremedikleri için evden kopuyorlarken, Yakup Kadri'de evin dağılması cemaat aidiyetini yitirmeleri yüzündendir. Ankara romanında ise ev, yozlaşma ve batılılaşmanın mekânı olmasıyla eleştirilir. 1930'larda evler cumhuriyet restorasyon sürecinin başlangıç noktası olarak görülmekte, bu alanda hummalı bir çaba sergilenmektedir.
Hudayinabit bir kalem erbabı: Peyami Safa
Kiralık Konak kitabını incelemek ve satın almak için tıklayınız.