Arama
Yahya Kemal'in Üsküp'ten başlayan mektep hikayesi
Türk İslâm terbiyesi, bütün Orta Çağ kültürleri gibi ritüellerini, merasimlerini, gelenek hâline getirdiği davranış biçimlerini dine göre şekillendirmiş, bu anlamda hayatın bütün dönüm noktalarını, doğumdan başlayarak, yerli bir İslâm yorumuyla renklendirmiş, inceltmiştir. Mektebe gitmek, mektepli olmak, okumak-yazmak da böylesi bir inanç ve hayat üslubunun ilk adımını ifade ediyordu. Edebiyatımızın büyük ismi Yahya Kemal de mektebe bu usullerle başlamıştı. Üsküp'ten İstanbul'a eğitim kültürünün yansımasını sizler için derledik.
Elbette tüm bunlarla beraber birisinin söylediğini bellemek, yeri geldiğinde de nakletmek için edinilen bilginin gerçek bir ilim olmadığını; zâhirî ilmin, irfan denen hikmetli bilgiyle taçlandırılmadıkça kîl ü kâlden yani dedikodudan ileriye gidemeyeceğini, ilmin gerçek sahibi ve kaynağına vuslat demek olan aşkın bu anlamda her şey olduğunu söyleyen şairin isminin "fazl"dan geldiğini de unutmamalıyız. Öyleyse yapılacak iş, ilme talip olmak, okumak ve yazmaktan başka bir şey değildir.
Medeniyetimiz okumaya, yazmaya, ilme ve âlime değer ve önem verirdi. Türk İslâm terbiyesi, bütün Orta Çağ kültürleri gibi ritüellerini, merasimlerini, gelenek hâline getirdiği davranış biçimlerini dine göre şekillendirmiş, bu anlamda hayatın bütün dönüm noktalarını, doğumdan başlayarak, yerli bir İslâm yorumuyla renklendirmiş, inceltmiştir. Mektebe gitmek, mektepli olmak, okumak-yazmak da böylesi bir inanç ve hayat üslûbunun belirlediği bir "hadise"ydi ve dualı / niyazlı, "âmin"li, "maşallah"lı bu türden bir ilk adımı ifade ediyordu.
Mektebe bu şekilde besmele, dua ve tebriklerle başlamak, çocukluğun saflık ve heyecanını; ev içlerinin sakin ve hür koşuşmacalarını, kurallı, yasaklı ve sınırlı bir hayata değişmek durumunda kalmanın önemini unutturan bir şey olsa gerek. Çok uzak değil, 19'uncu yüzyılın sonlarında doğanların bile hatıralarında mektebe başlamak, çocuksu yani saf, sıcak ve samimî ifadelerle anlatılır. Hemen akla gelenler, Muallim Naci'nin ustaca ama çocuk ruhunu ve dilini muhafaza etmedeki başarısına o kadar şaşırdığımız Ömer'in Çocukluğu, Ahmet Râsim'in Falaka'sındaki 'Âmin Alayı' ve bu yazının konusu olan Yahya Kemal'in 'Mektebe Nasıl Başladım? 'ıdır.
Bir taşra şehri olmakla beraber, taşıdığı dinî ve millî hatıralarla daima özel, daima şerefli bir belde olan Üsküp, Yahya Kemal'in hayata ve mektebe başladığı yerdi. Lalalar, dadılar ve uşaklar elinde ve gözetiminde çok özgür bir çocukluk geçiren, büyük bir konağın ve bir ara Üsküp Belediye Reisi olan babanın çocuğu olarak büyüyen şair için evden ayrılmanın, cemiyete katılmak durumunda kalmanın ne demek olduğunu tahmin etmek zor değildir.
Temiz ve imanlı fakat kocasından, kardeşlerinden hatta annesinden muzdarip bir annenin ilk çocuğu olan, belki de bu yüzden aşırı denebilecek bir muhabbetle anneye bağlanan Yahya Kemal'in ilk büyük hicreti anneden okula olanıdır. Sonraki yılların büyük şairinin lügatindeki hicret, hicran, ayrılış, kopuş gibi kelimelerin takibini buradan başlatmakta hiçbir şüphe yoktur.