Arama
Ahşaba nakşedilen ruh: Kündekâri
Türk-İslam medeniyeti sırrı çözülememiş güzelliklerle yüzyıllardır göz kamaştırıyor. Bu medeniyetin her gördüğümüzde hayrete düşüren eserleri adeta ahşaba ve taşa ruh kazandırmış, maddelere hayat bahşetmiştir. Kündekâri tekniğiyle hiç çivi ve tutkal kullanılmadan yapılan ahşap minberler, kapılar tüm ihtişamıyla bugüne kadar ulaşabilmiştir. Peki, ahşabı düğümleyen sanat kündekâri nedir?
Kündekâri yapımında kullanılan malzemeler iç ve dış mekâna göre ayrı ayrı seçilir.
🔹 İç mekâna yapılacak kündekâride ceviz, şimşir, armut, kiraz, maun gibi ağaçlar kullanılır. Kündekâri bezemelerinde ise abanoz, tik, yılan ağacı, venge, pelesenk gibi ağaçlar kullanılır.
🔹 Süslemede ise altın varak, bağa (kaplumbağa dış kabuğu), gümüş, fildişi, sedef, yakut ve zümrüt gibi değerli ürünler kullanılır.
🔹Dış mekânda yapılacak kündekâride ise meşe, maun, ireko, tik, dişbudak, kayın, karaağaç gibi zorlu hava koşullarına dayanıklı ağaçlar tercih edilir.
🔹Kündekâri hem dini ve sivil mimaride kendine yer bulan bir sanattır. Sivil mimaride kapı, pencere kanatları, pencere kafesi, dolap kapağı, sütun gövdesi ve başlığı, saçak, tavan, kiriş, konsol, parmaklık, korkuluk gibi birçok yerde kullanılır.
🔹Dini mimaride ise kapı, pencere, dolap kapağı, minber, mihrap, vaiz kürsüsü, Kur'ân mahfazası, çekmece, mezar sandukası, maksure, köşelik, rahle, sehpa, kavukluk vs. yapımında uygulanmıştır.
🔹Kündekârinin birden fazla çeşidi vardır. Gerçek kündekâriyi yapmak zahmetli olduğu için çivi ve tutkal kullanılıp desenlerin benzetildiği kündekâriye çakma kündekâri denir. Çakma kündekâri orijinaline göre daha kaba görünür.
Kündekâri'nin tarihçesi
🔹 Ağaç işçiliği Türk sanatında çokça kullanılmasına rağmen pek bilinmez. Hâlbuki ağaç Türk tarihinde hem mitolojik hem de mimari ve teknik anlamda temel ögelerden biridir. Üç boyutlu bir sanat olan Kündekârînin en eski ve en güzel örnekleri 12. yüzyılda Mısır, Suriye-Filistin ve Anadolu'da görülür. Sonraki yüzyıllarda ise yalnızca Anadolu'da görülür. Bu süreç 16. yüzyıla kadar devam eder.
Erken dönem örneklerinin en önemlileri:
🔹Suriye-Mısır'da: Seyyide Nefîse Hatun ve Seyyide Rukıyye camilerinin mihrapları ile Sâlih Talâi' Camii'nin kapısı, Eyyûbî dönemine tarihlenen İmam Şâfiî'nin sandukası, Melik Sâlih Türbesi'nin kapısı ve İbn Tolun Camii'nde Sultan Lâçin'in minberidir.