Arama
Kültür mirasımız: tesbih
Geçmişten günümüze manevi varlığını koruyan tesbihler, Osmanlı döneminde erkeklerin çeyizi olarak kabul edilirdi. Ne amaçla kullanılırsa kullanılsın tesbih, zamanla kültürümüzün vazgeçilmez bir parçası haline geldi. Günümüzde ise tesbih, Allah'ı (CC) zikretmek, stres atmak için kullanılıyor.
➡ İmame: Tanelerin dizili olduğu ipin iki ucunun buluştuğu yerdeki parçanın adıdır. Sanatkarın sanatını gösterdiği en önemli kısım imâmedir.
➡ Düğümlük: İpin iki ucunun, bir tanenin içine girip üstten tek iplik olarak çıkan ve düğümün içinde gizlendiği yerdir.
➡ Ara Taneler: Düğümlükten sonra ipe dizilen üç tanenin ismidir.
➡ Sikke / Ara parça: Ustaların bazı modellerde imâmeden sonra, hâtimeden önce Mevlevî Sikkesi veya lale şeklinde ilave ettikleri parçanın adıdır.
➡ Tepelik / Hatime: İki ucu burulmuş olan ipin bittiği yere takılan parçadır. Ustanın sanatını sergilemesi bakımından önemli olup imameyle uyumlu olmasına dikkat edilir.
➡ Çivi: Hâtimenin üstündeki deliğe tıpatıp oturan, ipin iki ucunun bağlanıp sıkıştırıldığı kilit noktası olan alt tarafı delikle aynı şekle sahip kısımdır.
➡ Kamçı / Püskül: İmameden sonraki kısıma takılan ibrişimden, ipekten, gümüş ya da altın tellerden yapılmış bölümdür.
Tespihin gündelik hayatımıza girişi
🔸 İnsanlık tarihinde ipe dizilmiş boncuklar, dua etmek amacıyla kullanılmaya başlanmadan önce avda şans getirmesi, savaşta düşmandan, barışta da hastalıklardan korunmak için kullanılmıştır.
🔸 Tesbihi, dua amacıyla ilk defa kullananlar Hindulardır. Sonra Budizm ile bu alışkanlık Doğu'ya yayılır. Uzakdoğu'dan, İran yoluyla Arap yarımadasına yayılan tesbih kullanma alışkanlığı, önceleri Anadolu ve Ege Adalarındaki Hristiyan keşişleri tarafından sürdürülür ve İslam'ın doğuşuyla birlikte Müslüman ülkelerde bir çeşit dini araç olarak kullanılmaya başlanır.
İslam'da tesbih
🔸 İslam'da tesbih, bizi yaratan yüce Rabbimizi zikretmek demektir. Tesbih kelimesinin çoğulu olan tesbihatın, Arapça karşılığı ise "daim olmak, süreklilik ve bir kimseyi hayatında senâ edip övmek" anlamındadır.
🔸 Odabaşı, konuyla alakalı şunları söyler: "Tesbih, malzemenin adı olmuş fakat özünde tespih eylemin adıdır."
🔸 Kur'an-ı Kerim'de gök ve yerde bulunan canlı cansız tüm varlıkların Allah'ı (CC) tesbih ettiği bildirilir: "Yedi gök, yer ve bunlarda bulunanlar O'nu tesbih eder; O'nu hamd ile tesbih etmeyen hiçbir şey yoktur. Fakat siz onların tesbihini anlayamazsınız. O halîmdir, bağışlayıcıdır."
(İsrâ Suresi, 44. ayet)
↪ Ayetteki tesbih kavramı açıklanırken tesbihin iki şeklinin bulunduğu bildirilir. Dil ile tesbih, hal ile tesbih. Birincisi, kulun Allah'ı(CC) her türlü eksiklikten tenzih ederek zâtı, sıfatları ve fiilleriyle insan zihninin düşünebileceği bütün mükemmellik özelliklerine sahip olduğunu dile getirmesi, Allah'ı(CC) hep böyle bilip böyle anmasıdır.
↪ Hal ile tesbih ise insanın imanı, ibadeti, ahlâkı, genel olarak her türlü tutum ve davranışlarıyla Allah'ın(CC) birliğine, eksiksiz ve kusursuz olduğuna inandığını göstermesi, yasalarına boyun eğmesi, amelinin imanına şahitlik etmesidir.
Tesbih çekmenin adapları
➡ Tesbih, yalnızca sahibinin elinde olmalıdır.
➡ Yaşça büyük kişilerin yanında tesbih sallanmamalıdır.
➡ Üst üste tesbih sallamak geleneklerimize göre saygısızlık olarak algılanır.
🔸 Odabaşı,tesbih çekmenin adabıyla ilgili şunları söyler:
"Bir büyüğümün çok sevdiği bir sözü var. Evlatlarını tespih çekerken görmüş, "evladım" demiş. "Onu çevirirken içinden de olsa Allah (CC) lafzını zikrediyor musun?" Genç "doğrusunu isterseniz, hayır" deyince "bu da parmağın malayanisi" diye cevap vermiş. Kısacası tesbihi boş çekmeyeceksin."
🔸 Tesbih çekerken dikkat edilmesi gereken hususlar vardır. "Sübhanallah" lafzı çekilirken, göğüs hizasında, eğimli bir şekilde tutulur. "Elhamdülillah"da düz, "Allahu Ekber"de ise iniş şeklinde, "sıratı ışık hızıyla geçtiğimiz" düşünülerek çekilir.