Arama
Medeniyetimizde sabrın en güzel eseri katı' sanatı
Günümüzde en az bilinen süsleme sanatlarından biri olan kat'ının ortaya çıkışı Uygurlara kadar uzanmaktaydı. 16. yüzyıldan itibaren Osmanlı'da büyük rağbet görmüş ve sarayda mukatta eserler veren sanatçılar yetişmişti. Kat'ı, imparatorluk topraklarına gelen Avrupalı seyyahlara dahi kendisini hayran bıraktı. İşte medeniyetimizin en eski ve sabır gerektiren sanatlarından biri; kat'ıya dair detaylar…
16. yüzyıl
📌Osmanlı döneminde bu sanat en parlak dönemini Kanuni zamanında yaşadı. Günümüze kadar gelen eser bolluğundan ve verilen bilgilerden anlaşıyor ki saray ve çevresinde kağıt oymacılığı tam anlamıyla bir sanat dalıydı.
📌Eserleri günümüze kadar ulaşan Mehmed b. Gazanfer dönemin önemli sanatkârlarından biriydi. Hatla oyma olarak hazırladığı iki eseri Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi'nde yer almakta.
📌Kanuni Sultan Süleyman dönemindeki sanatkarlardan en önemlilerinden biri olan Benli Ali Çelebi'ye ait nesta'lik oyma gazel ve rubailerin yer aldığı bir mecmua ile oyma hatla yazılmış bir 40 Hadis Kitabı Topkapı Sarayı Kütüphanesi'ndedir. Aynı sanatçının nesih kağıt oyma Arapça bir dua kitabı vardı.
📌16. yüzyılın ikinci yarısından itibaren Bursalı Fahri olarak tanınan ünlü katı' ustası II. Selim, III. Murat ve I. Ahmet dönemlerinde eserler verdi. Bursalı Fahri'nin eserlerinden bazı örnekler günümüze kadar ulaştı.
17. yüzyıl
📌17. yüzyılda Mehmet Nakşi adlı ünlü katı' sanatkarı Edirne Sarayı'nda IV. Mehmet ve ondan sonra gelen sultanlar döneminde, sarayın himayesinde oyma yazı eserler verdi. Bu eserlerin bazıları Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi'ndedir.
📌17. yüzyılda ait önemli diğer bir eser ise Mundy Albümü olarak bilinir. Gezgin Peter Mundy'nin İstanbul'da satın aldığı Osmanlı tiplerinin tasvirlerinin yer aldığı eserin sayfa kenarları çok çeşitli kaatıalar ile süslüdür. Eser Londra British Library'dedir.
18.,19., 20. yüzyıllar
📌18. yüzyılda Lale devri, bu sanatı etkilemiş ve yeni tarzlar ortaya çıkarmıştı. III. Ahmet ve I. Mahmut dönemlerindeki kağıt oyma yazı sanatının son temsilcilerinden biri de Mehmet Halazade'ydi. Topkapı Sarayı'nda eserleri bulunmaktadır.
📌18. ve 19. yüzyıllarda kağıt oyma geleneği çiçek kompozisyonları ile devam etti. Bu devrin en önemli eserlerinden biri halen Ankara Vakıflar Genel Müdürlüğü arşivinde bulunan Mehmet Selim Divanı'ydı. Bu divanın içindeki kompozisyonlar Londra British Library'de bulunan bir şiir antolojisinde de yer aldı. Bu antolojide ayrıca kağıt oyma hayvan tasvirleri de dikkat çekicidir.
📌19. yüzyılda siyasi ve ekonomik sebeplerden halk sanatları da etkilendi ve önemli sanat eserleri verilemedi.
📌19.yy ve 20. yy başlarında Vahdeti, Süleyman, Osman Rıfkı gibi sanatkarlara ait sınırlı sayıda eserin bir kısmı İstanbul Türk Vakıf Hat Sanatları Müzesi, Antalya Şehir Müzesi, Konya Mevlana Müzesi ve Türk İslam Eserleri Müzesi'nde bulunmaktadır.
Minyatür sanatı hakkında 10 bilgi
Osmanlı topraklarına gelen Batılı seyyahlar vasıtasıyla Avrupa'ya götürülen kat'ı sanatı çok ilgi görmüştü. Avrupalılar da bir süre sonra gölge adını verdikleri kendi türlerini geliştirdiler.
16. yüzyıl sonlarında İstanbul ve Bursa'yı seyahat eden Lubenau gördüğü sanat eseri karşısındaki hayranlığını şöyle anlatır:
"Şehirde, ona ne getirirse getiriniz, bütün çiçek, bitki, güle, lale sap ve kökleriyle birlikte, renkli kağıttan kesebilen bir Türk var. Bunu o kadar iyi yapıyor ki hiçbir insan bunu bahçe ve tarlalarda yetişmiş ve kurutulmuş gerçek ottan ayırt edemezdi."