Arama
Osmanlı sanatına yansıyan 5 bitki motifi
Mimari bir yapının penceresindeki ufak bir detayından dahi, hangi döneme ait olduğunu, hangi devri temsil ettiğini hatta ustasını bile tayin edebiliriz. Kendi kültür dünyamızda da maden sanatından çinilere, ahşap oymalardan mermer taş işçiliklerine, hayatımızın her alanına nüfuz etmiş hangi süsleme detayına baksak, Osmanlı medeniyetinin izlerini görürüz. Sizler için bitkilerin Osmanlı sanatına nasıl yansıdığını derledik.
On altıncı yüzyıl Osmanlı tezhib sanatına damgasını vuran ve saray başnakkaşı Şahkulu'nun kendine has üslubu ile geliştirdiği sayolu tercihen açık renk zeminli kağıtlara is mürekkebi kullanılarak çalışılmıştır. Bu üslupta, fırça karakteri son derece güçlüdür ve günümüze kadar gelen bir tezhib ekolüdür. Günümüz tezhib sanatı anlayışında, klasik dönemin dışında gelişen bu akım, yapıldığı dönem için bile uç noktada yaratıcı bir tarzdır.
Bu tarzda inceden kalına giden nüanslı fırça çekişleri ile yapılan damarsal hatlar stilize yaprak ve hayvan motiflerine hareket ve derinlik vermektedir. Bu nüanslı çalışmalar, Şahkulu tarzının belirleyici unsurlarıdır. Sazyolu tarzındaki çalışmalarda, bitkisel kökenli motiflerin yanı sıra hayvan mücadele sahnelerinin bir arada kullanıldığı kompozisyonlar da uygulanmıştır. Hayvan motiflerinin kıvraklığı ile bitkisel motiflerin dallarının kıvraklığı muhteşem bir birliktelik ve uyum içerisindedir.
Sazyolu yaprağı, saray nakkaşhanesinde 16. yüzyılın ikinci yarısı ve 18. yüzyılın ilk yarısında, tezhibden çiniye, kalem işinden kumaşa, halıdan cilt sanatına kadar tüm sanatlarımızda kullanılan bir motiftir. Tezhib sanatında 16. Yüzyıla damgasını vuran Şahkulu'nun eserlerinde, II. Murad Albümü olarak tanınan 1572 tarihli albümdeki sayfa kenarlarında ve 18. Yüzyılın en önemli müzehhibi Ali Üsküdari'nin eserlerinde olduğu gibi İÜK, TİEM ve Süleymaniye Kütüphanelerinde de sazyolu yapraklarından oluşan eserler görülür.
İstanbul'da Mimar Sinan'ın inşa ettiği Kadırga Sokullu Mehmed Paşa, Tophane Kılıç Ali Paşa ve Üsküdar Toptaşı Atik Valide Sultan camilerinde ve Eyüp Sultan Türbesi'nde sazyolu yaprak motifleri, kalem işi, ahşap, çini, deri ve sıva üzerindeki çalışmalarda görülür. Kılıç Ali Pala Camii müezzin mahfili tavanında, deri üzerine yapılmış sazyolu üslubunda yaprak ve kompozisyonlar bulunmaktadır. Topkapı Sarayı Sünnet Odası giriş kapısının iki yanında yer alan dört çini panoda da sazyolu yapraklar kullanılmıştır. Sazyolu yaprak motifleri ile dokunmuş Osmanlı kumaşlarına ait en güzel örnekler Topkapı Sarayı'nda bulunan kaftanlarda görülmektedir.
Akant yaprağı –ayı pençesi- Antik Yunan ve Roma mimari yapılarının süslemelerinde kullanılan temel motiflerden biridir. Bizans döneminde de çok kullanılan akant motifi, Osmanlı döneminde Dolmabahçe Sarayı'ndan Yıldız Sarayı'na, Topkapı Sarayı'ndan Beylerbeyi Sarayı'na, sokak çeşmelerinden cami minarelerine kadar geniş bir perspektifte uygulama alanı bulmuştur.