Arama
Aral Gölü nasıl kurudu?
Kırk yıl kadar önce bir göl olan Aral, Sovyetler Birliği'nden kalan balıkçı tekneleri ve etrafında gezindiği develeriyle çöl halini aldı. Dünyanın dördüncü büyük gölüyken bu hale gelmesi insanlığı dehşete düşürdü. Adeta deniz olarak anılan Aral, eski haline döneceği günü bekliyor. Peki, Aral Gölü neden kurudu? Sizler için araştırdık...
ARAL GÖLÜ NEDEN KURUDU?
🔸 "Aral Gölü'nün kurumasının tarihsel arka planda ne var?" ona bir göz atalım:
➡ Öncelikle Aral Havzası'nın topografik yapısına uygun olarak kullanılmaması kurumasındaki en büyük etkenlerden biridir.
➡ Sovyetler Birliği'nin dağılmasından sonra bölgedeki cumhuriyetlerin, Asya'nın en büyük ikinci gölüne sahip çıkmaması daha hızlı kurumasını etkileyen faktörlerden diğeridir.
*Topografya ne demek?
Topografya; yerbetim, bir kara parçasının doğal engebe ve özelliklerini kâğıt üzerinde çizgilerle gösterme işine verilen isimdir.
➡ Tarihi değere sahip olan Aral Gölü'nün neredeyse tamamının tarımsal faaliyetler için kullanılması ve özellikle bir plan proje olmadan uygulanması, buranın kurumasına yol açan en büyük faktörlerdendir.
➡ Gölün bir kısmının Özbekistan sınırları içinde olduğunu biliyoruz. Yukada anlattığımız gibi Özbekistan'ın plansız sulama projesi gölün kurumasında büyük rol oynar.
*Özbekistan en büyük tarımsal faaliyeti pamuktur.
Günümüzde Özbekistan Orta Asya'nın en büyük pamuk üreticisi ve ihracatçısıdır. Pamuk Özbekistan'ın başlıca tarımsal ürününü oluşturmakta ve kırsal hane halkının önemli bir gelir kaynağını oluşturmaktadır.
➡ Pamuk haricinde Asya'daki tarımsal faaliyetin neredeyse geri kalan kısmının tamamını pirinç kapsamaktadır. Bu da yine pirincin sulanması için Aral Gölü'nün kullanıldığını göstremektedir.
➡ Asya'nın eşsiz gölünün kurumasına sebep olan bir başka etken ise baraj projeleridir. Bu duruma Türkmenistan Karakum Kanalı projesini örnek gösterebiliriz. Türkmenistan'ın kuzey kesiminde yapılan bu kanal, göl suyunun dörtte bir oranında azalmasına neden olmuştur.
*Türkmenistan Karakum Kanalı
Karakum Kanalı, Türkmenistan'da bulunan yaklaşık 1400 km uzunluğundaki bir su yoludur. Yapımına 1954 yılında başlanan kanal sulama ve balıkçılık gibi ekonomik faaliyetler için önemli bir kaynak teşkil etmektedir.
TEK SUÇLU SOVYETLER BİRLİĞİ Mİ?
🔸 Aral Gölü'ne en büyük zararın Sovyetler Birliği döneminde yapıldığını söylemek mümkün. Rusya'nın nükleer çalışmalarının kurbanı olur. Semipalatinsk bölgesinde yapılan nükleer denemeler gölün ekolojik dengesini bozar.
🔸 Küresel iklim değişikliği ise gölün yeterince yağmur suyundan beslenememesine yol açar. Kirlilik ise adeta bir deniz olan bu gölün sonunu hazırlar.
🔸 Bölgede aktif olarak varlığını sürüren balıkçılık sektörü de yavaş yavaş ekolojik bozukluk yüzünden biter. Kısacası pek çok sebepten ötürü Orta Asya'nın kalbi, Türk cumhuriyetlerin en önemli su kaynağının yok olmasında rol oynar.
*Semipalatinsk nerede?
Semipalatinsk olarak geçen şehir aslında günümüzde Kazakistan sınırları içinde yer alan Semey kentidir. Burası Sovyet Rusya'nın nükleer çalışmalarını yaptığı bölgedir. Yakın zamanda Kazakistan Cumhuriyeti burada nükleer faaliyetlerin izini sileceğini ve tarımsal bir alana çevireceğini duyurdu.
ARAL GÖLÜ KURUMASININ SONUÇLARI
🔸 40 yıl önce bir göl iken günümüzde adeta çöle dönüşen kadim Aral Gölü'nün kurumasının sonuçları da bir o kadar ağırdır. Gölün kurumasının sosyo- ekonomik sonuçları şöyledir:
➡ Suyun çekilmesinin ardından çölleşmeye müsait olan havzanın çöle dönüşmesi ve kum fırtılarının çıkması coğrafyanın canlılarını olumsuz etkiler. Yani bölgenin biyoçeşitliliği büyük zarar görür.
➡ Balıkçılık sektörü yok olur ve bu iş ile geçimini sağlayan aileler bir bir yaşadıkları bölgeyi terk etmek zorunda kalır. Kısacası düzensiz sulama projeleri tahmin edilemez sonuçlar doğurur. İstenmeyen bir göç hareketliliği ve dalgasını meydana getirir.