Arama
Türklerin kayıp kenti "Togu Balık"
Tarihi 600'lü yıllara dayanan Togu Balık, Moğolistan'ın Tuul Vadisi'nde gerçekleştirilen kazı sonrası gün yüzüne çıktı. "Doğu Şehri" manasına gelen bu yer, tarihte adına sıkça rastladığımız Dokuz Oğuzlara ait. Aynı zamanda bu kazı çalışmasıyla birlikte 800'e yakın tarihi eser de ortaya çıkmış oldu. Yaklaşık 30 yıllık bir çalışmanın başladığını aktaran arkeologlar, bu eserlerle birlikte Türk tarihi hakkında daha fazla bilgi sahibi olabileceğimizi de belirttiler. İşte, Türklerin kadim şehri Togu Balık...
🔹 TİKA, İzmir Katip Çelebi Üniversitesi ve Moğolistan Bilimler Akademisi Arkeoloji Enstitüsü iş birliğinde titizlikle yürütülen bu kazı ve araştırma çalışmalarının 30 yıl sürebileceği öngörüldü.
🔹 Ekip, 800'e yakın tarihi eseri gün yüzüne çıkardı. Arkeologlar, bu eserlerle birlikte Türk tarihi hakkında daha fazla bilgi sahibi olabileceğimizi de belirttiler.
🔹 Kazı çalışmaları, İzmir Katip Çelebi Üniversitesi, Sosyal ve Beşeri Bilimler Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Şaban Doğan'ın koordinasyonu ve Prof. Dr. Anıl Yılmaz ile Doç. Dr. Enkhtur Altangerel'in başkanlığında yürütülüyor.
🔹 Prof. Dr. Şaban Doğan, Togu Balık için şu ifadelerde bulundu:
"Tarihi kaynaklarda adı geçen ancak neresi olduğu bugüne kadar tam olarak tespit edilemeyen Togu Balık, bilinen Uygur şehirlerinden çok daha eski. Bu şehrin gün yüzüne çıkarılıp kazılması Uygurlar'ın yerleşik yaşamına dair bulgularımızı en az 100 yıl geriye götürecek. Çalıştığımız alanla ilgili uzun zaman yüzey araştırmaları ve literatür taraması yaptık. Bazı çalışmalarda bölgede Uygur dönemiyle ilişkilendirilebilecek buluntulardan bahsedilmiş, ancak detaylandırılamamıştı. Biz bu bölgenin Togu Balık olduğunu ispat edecek buluntulara ulaşmayı başardık. Kazı çalışması yaptığımız bir bina kalıntısında binaya ait olduğu kesinleşen Uygur seramiklerine ulaştık. Ekibimizdeki Türk ve Moğol arkeologlar bu konuda hemfikir. Biz artık net olarak burası Dokuz Oğuzlar'ın Togu Balık şehri diyebiliyoruz. Bize göre çok önemli bir keşif. Bu, Türklerin yerleşik hayata geçişine dair yeni bilgilere ulaşılmasını sağlayacak."
🔹 Göktürk Yazıtları olarak da bilinen Orhun Abidesi'nin kuzey yüzünde Togu Balık, "Eng ilki togu balıkda süngüşdüm" yani "İlk önce Togu Balık'ta savaştım" cümlesiyle karşımıza çıkıyor.
🔹 Türk tarihi için büyük bir ehemmiyet taşıyan bu gelişme beraberinde "balık" kelimesinin Eski Türkçedeki karşılığının ne olduğunu sorgulattı.
Orhun Abideleri
Göktürk Yazıtları olarak da bilinen Orhun Kitabeleri, Türk adının, Türk milletinin isminin geçtiği ilk Türkçe metinlerdir. Taşlar üzerine yazılan bu metinler Orhun Abideleri, Göktürk Yazıtları ya da Köktürk Yazıtları gibi isimlerle de anılır.
🔹 Günümüzde kullandığımız "şehir" sözcüğü Farsça kökenli. Anadolu Türkçesinde ise "şar" ifadesi yer almakta. Şimdi, Eski Türkçenin hâkim olduğu Göktürk Kağanlığı dönemine gidelim.
🔹 Balık, "bataklık, çamur" manasına gelen "balçık" sözcüğünden türemiştir. Yerleşik hayata geçişin ilk ibaresi balçıktan yapılan evlerdir. Bu da balık olarak evrilen kelimenin "şehir" manasında kullanılmasına sebep olmuş.
🔹 Kaşgarlı Mahmud, Divân-ı Lügati't-Türk adlı eserinde, "İslam'ın kabulünden çok evvel Türk dilince sığınak, kale, şehir demektir. Uygur Türkçesinde dahî bu böyledir. Uygurların en büyük şehirlerden birisine "Beşbalık" denir. Burası Uygurların en büyük şehridir; "beş şehir" manasına gelir. Zülkarneynin yaptırmış olduğu "Sulmî, Koçu, Can-balık, Béşbalık, Yanğıbalık" adındaki şehirlerdir."
🔹 Beş Balık, Bilge Kağan Bengü taşının doğu yüzünde: Otuz yaşımda Beş Balık'a doğru ordu yürüttüm. Altı yol savaştım. ... Ordusunu hep öldürdüm. Beş Balık içinde pek çok kişi ... yok olacağından kişi(ler) beni çağırmaya geldi(ler). Beş Balık onun için kurtuldu" şeklinde geçer.