Arama
10 soruda Müslüman bilim adamı Harizmi
Matematik tarihinin unutamayacağı Harizmi, aynı zamanda gökbilim, coğrafya ve algoritma alanlarında çalışmış Müslüman bilim adamıdır. Aritmetik ve cebirin kurucusu denecek kadar ilim tarihinde iz bırakan Harizmi, cebirle ilgili ilk eseri yazmıştır. Sıfırı bularak matematikte çığır açan Harizmi kimdir? Hayatına ve eserlerine dair en çarpıcı 10 soru ve cevabı sizler için derledik.
📌Beyt'ül Hikmet'de göreve başlayan Harizmi, Bağdat'ta inceleme ve araştırma yapabilmek için gerekli bütün maddi ve manevi imkanlara kavuşmuştur. Burada hayata ait bütün endişelerden uzak olarak matematik ve astronomi ile ilgili araştırmalarına başlar.
Bütün ihtiyaçları Halife tarafından karşılanan Harezmi, Bağdat'ta ve seyahatlerinde matematik, astronomi ve coğrafya alanında kıymetli araştırmalar yaptı.
70 tane bilim adamıyla birlikte çalışarak 830 yılında bir dünya haritası çizmiştir. Dünyanın çevresini ve hacmini hesaplama çalışmalarında yer almıştır. Güneş saatleri, usturlaplar ve saatler üzerine yazılmış eserleri de vardır.
📌Hârezmî "0" (sıfır) ve bilinmeyen işareti "x"in mucidi olarak bilinir. 10 rakamdan oluşan basamaklı sayı sistemi üzerine bir eser yazarak bu rakamların İslam dünyası ve Batı'da tanınıp kullanılmasını sağlamıştır.
📌Matematik ile uğraşmanın sayılar ile değilde sayıları sembolize eden şekillerle olması gerektiğini düşünmüştür. Bu matematikçileri, problemlerdeki karmaşık sayılara saplanıp kalmadan rahatça çözebilmelerini sağladığı için özgürleştirici bir düşünce biçimidir.
📌Hem Doğu, hem de Batı bilim çevrelerine etki etmiş olan Harezmi, ortaya koyduğu eserlerle bilim tarihinde adından en çok söz edilen kişilerden biridir. Bilime yaptığı büyük katkıları sebebiyle XVI. yüzyıl ünlü matematik bilgini Gerolamo Cardano (1501-1576)'nun, dünyanın en büyük 12 düşünürü arasına aldığı bir bilginimiz, Rönesans'a kadar Avrupa'da alanında tek otorite olarak kalmıştır. Aritmetikte on tabanlı konumsal metodun Avrupa'ya geçişinde de Harizmi'nin büyük rolü olmuştur.
📌Malum olduğu üzere Harezmi, sistemli bir şekilde cebir konusunda ilk defa yazılan "El-Cebr ve'l-Mukabele" adlı eserleriyle ilkel durumdaki cebiri canlandırıp, bütün çözüm yollarını tamamen geometrik düşüncelerle temellendirmiş ve sistematik bir şekle sokmuştur. Batı'ya da cebir, ilk defa onun bu eseriyle girmiştir. Yine aynı şekilde aritmetikte on tabanlı konumsal sistemle birlikte l'den 9'a kadar olan sayı sisteminin ve sıfır (0) sayısının Avrupa'da kullanılması da yine onun eserlerinin çevirileriyle başlamıştır.
Batılıların Arap rakamları dediği İslâm rakamlarının Avrupa'ya geçişi de inanılmayacak derecede ağır olmuştur. Her şeyi geç alma alışkanlığında olan Batı, adeta İslâm rakamlarını kullanmamakta direnmiştir. Bu direniş ve inat, tam 13. yüzyılın ortalarına kadar devam etmiştir. Nitekim bu inat sadece rakamları kullanmamakla kalmamış, abak denilen hesap aletini kullanmakta da olmuştur. Avrupalılar, İslâm rakamlarıyla abak denilen bir hesap aletini kullanıyorlardı. Fakat uygulama, Roma rakamlarıyla uzun süre idare edilemeyeceğini, yeni bir sisteme ihtiyaç olduğunu gösteriyordu. Çünkü Roma rakamlarıyla matematiğin gelişmesi imkânsız denecek derecede zordu. Bu mecburiyet, Batı'yı, nihayet İslâm rakamlarını kabule zorladı. Bu rakamları ilk defa kullanan, İslâm dünyasında seyahat eden, ilim öğrenen, Pizalı Leonardo Fibonacci (170-1240) oldu.