Arama
İslam medeniyetinin son âlimi: İbn Haldun
İbn Haldun, Orta Çağ klasik İslam medeniyetinin son âlimlerindendir. Yazıları, aile hikayesi ve hayatı, İslam medeniyetinin gerilemesine ve nihayetinde çökmesine yol açan değişiklikleri birçok bakımdan mükemmel şekilde yansıtır. 1332 yılında Tunus şehrinde doğan ve 1406 yılında Kahire'de ölen İbn Haldun, sosyoloji biliminde öncüdür.
İbn Haldûn,1382 yılında Tunus'tan ayrılarak Mısır'a gelir: Onun peşinden Mısır'a ulaşmaya çalışan ailesi ise dönemin diğer bir belası olan korsanların eline düşer. Korsanlar tarafından öldürülen ya da esir alınan ailesini bir daha iç görmeyen İbn Haldûn, ömrünün geri kalan kısmında onlardan hiç bahsetmez.
İbn Haldûn'un hayatının son yılları muhtemelen klasik İslam ilminin ve parlak medeniyetinin son yıllarına denk gelir. 15. yüzyılın başlarına gelindiğinde, Sicilya ve İspanya'yı kaybeden, Haçlı Seferlerine ve Moğol istilasına maruz kalan İslam dünyası bu sefer de Timur'un yıkıcı saldırısıyla karşı karşıyaydı ve bunun etkilerine kısmen İbn Haldûn da şahit oluyordu.
Kadı ve resmi elçi olarak yoğun bir programı olmasına rağmen akademik araştırmalarına devam eden İbn Haldûn, Erken ve Sonraki Dönem Tarihi Üzerine Dersler ve Arşiv adlı dünya tarihi eserini kaleme aldı. Bu eserin ilk cildi Mukaddime ve Tarihe Giriş adlarıyla bilinir.
Kuzey Afrika'da yaşayan İbn Haldûn, hayatının son yıllarını Kahire'de geçirdi ve Mukaddime olarak bilinen ve sosyal bilimlerin temelini atan dünya tarihi eserini burada kaleme aldı.
İbn Haldûn, sosyoloji, iktisat, ticaret, tarih, felsefe, siyaset bilimi ve antropoloji alanlarındaki eserlerle tanınan kadı, akademisyen ve diplomattı. Ünlü Mukaddime ya da "(Dünya Tarihine) Giriş" adlı eserini siyasi kargaşa ortamı sebebiyle Fas'tan kaçarken Cezayir'e sığındığında mecburi sürgün döneminde yazdı. Birinci ciltte İslam toplumunu derin ve ayrıntılı bir şekilde ve diğer kültürlerle karşılaştırmalı olarak analiz ederken, medeniyet bilimi çerçevesinde İslam toplumlarının yükselişini ve çöküşünü izledi.
Çok büyük bir emeğin ürünü olan Mukaddime, genel dünya tarihi üzerine bir eserdir. İbn Haldûn, tarih yazıcılığının gerçekleri liste halinde sunulmasından ibaret olmadığını ve bu gerçekleri kimin yorumladığına, hangi bölgeye ait olduklarına ve taraflı olup olmadıklarına bağlı olarak farklılık arz edeceği fikrini araştırdı ve uyguladı. Tarih yazıcılığına ve yöntembilimine yönelik bu yeni yaklaşım bugün hala tarihçiler tarafından kullanılır. İbn Haldûn, taraflılığı ve doğrulanmamış bilgilerin aktarılmasını tamamen reddeder. Böylece, delillerin bilimsel sayılabilmesi için esas teşkil eden akademisyenlik ve sosyal bilimlere yeni ve ihtimamlı bir boyut getirdi.