Arama
16 kavram ışığında Ramazan
Ramazan, Kur'an-ı Kerim'de anılan tek aydır. Cennet kapılarının açılıp cehennem kapılarının kapandığı bu mübarek ayı oruçla geçirenlerin bütün günahlarının bağışlanacağı müjdelenir. Peygamber Efendimiz Ramazan için "Bu ayın başı rahmet, ortası mağfiret, sonu da cehennemden kurtuluştur" buyurur. Rahmet ve mağfiret ayı Ramazan, hayatlarımıza dokunarak, dirlik ve heyecan kazandırır. Teravih, mukabele, itikaf, iftar, sahur ve fıtr sadakası gibi önemli sünnetlerin hepsi bu ayda yaşanır. Ramazan'ı daha iyi idrak etmenizi sağlayacak 16 kavramı sizler için derledik.
🔸 Mukabele, sözlükte "iki şeyi birbiriyle karşılaştırmak" anlamına gelir. Üç aylarda ve özellikle Ramazan ayında cami, mescide ve evlerde daha çok sabah, öğle, ikindi namazları öncesinde hâfızlar tarafından okunan Kur'an'ı takip etmek suretiyle hatim indirme geleneğine adıdır. Resul-i Ekrem'in vefatından önceki son Ramazan'da mukabele iki defa gerçekleşti. Aynı zamanda sahabeden bazıları Ramazan ayı gelince aile fertlerini toplayarak onlara mukabele okurlardı.
İbni Mes'ûd'den rivayet edildiğine göre, Resûlullah (sav) şöyle buyurdu:
"Kim Kur'ân-ı Kerîm'den bir harf okursa, onun için bir iyilik sevabı vardır. Her bir iyiliğin karşılığı da on sevaptır. Ben, elif lâm mîm bir harftir demiyorum; bilâkis elif bir harftir, lâm bir harftir, mîm de bir harftir."
(Tirmizî, Fezâilü'l-Kur'ân 16)
🔸 Mukabele karşılık verme, karşılıklı okuma anlamına gelir. Bir kimsenin Kur'an'ı ezberden veya kitaptan yüksek sesle okuması ve onu dinleyen topluluğun da sessizce Kur'an'dan takip etmesi anlamına gelen mukabele okumanın adabı sırasıyla şu şekilde olmalıdır: Okumaya başlamadan önce ağzı misvakla temizlemek, Kur'an'ı mescit veya bir başka temiz yerde okumak, kıbleye yönelmek.
🔸 Halk arasında fitre diye bilinen fıtır sadakası, insan olarak yaratılmanın ve Ramazan orucunu tutup bayrama ulaşmanın bir şükrü olarak; dinen zengin olup Ramazan ayının sonuna yetişen Müslümanın, belirli kimselere vermesi vacip olan bir sadakadır. Vacip oluşu, sünnetle sabittir.
🔸 Kişi, kendisinin ve küçük çocuklarının fitrelerini vermekle yükümlüdür. Hz. Peygamber, köle-hür, büyük-küçük, kadın-erkek her Müslümana fitrenin gerektiğini ifade etmiştir (Ebû Dâvûd, Zekât, 20).
🔸 Fıtır sadakasının vacip olma zamanı Ramazan bayramının birinci günü olmakla birlikte, bayramdan önce de verilebilir. Hatta bu daha faziletlidir. Bununla birlikte, bayram günü veya daha sonra da verilebilir. Ancak, bayram namazından önce verilmesi sevap olarak kabul edilmiştir.
🔸 Şâfiî mezhebinde ise; fitreyi, meşru bir mazeret bulunmadıkça bayramın birinci gününün gün batımından sonraya bırakmak haramdır. Fitreyi Ramazan'ın ilk günlerinde vermek de caizdir (Nevevî, el-Mecmû', VI, 128).
🔸 İhtiyarlık ve şifa ümidi kalmamış bir hastalık sebebiyle oruç tutamayan kimse, kazâ etmesi mümkün olmadığı için tutamadığı gün sayısınca ödediği para veya iaşedir.
🔸 Bu durumda olan kişi daha sonra kaza etmeye gücü bulamıyorsa tutamadığı günler sayısınca fidye öder. Oruç fidyesinin tutarı, fıtır sadakasına denktir. Bu kimse fidyesini Ramazan ayının sonunda toptan veya günlük olarak ödeyebileceği gibi Ramazan başında da verebilir. Fidyenin meşruiyet şartı "oruç tutmaya güç yetirememek"tir.
🔸 Temcid, Recep, Şaban ve Ramazan aylarında, müezzinlerin sabah ezanından önce minarelerden okudukları Arapça ilahilerdir. "Tâzim ve senâ etmek" anlamındaki temcid minarelerde ezandan ayrı olarak Allah'a yapılan dua, tazarru ve münâcâtlardır. Temcidler üç aylara mahsustur. Receb'in birinci gecesinde başlar, Ramazan'ın son teravih gecesine kadar devam ederdi.
🔸 Temcid icrasının belli bir kaidesi vardı. Bir kişinin, "Yâ hazreti mevlâm" şeklindeki girişinden sonra üç defa kelime-i tevhid çekilir. Ardından peygamberlerden bazılarının ismi zikredilir ve Peygamber Efendimize salât ü selâm getirilir. Daha sonra Allah'ın isimlerini ihtiva eden Kur'an ayetlerinden biri okunur; bunu bir beyitten ibaret münacat veya na'tın okunması takip eder. Hep birlikte "ve'l-hamdü li'llâhi rabbi'l-âlemîn" denilip ardından bir kişi tarafından fatiha çekildikten sonra yine bir kişinin, "Mâ kâne Muhammedün ebâ ehadin ..." (...) veya "Sübhâne rabbike rabbi'l-izzeti ammâ yasifûn ..." diye başlayan ayeti okumasıyla temcîd sona erer.
🔸 Ramazanın ilk on beş gecesinde "merhabâ yâ şehr-i ramazan merhabâ", son on beş gecesinde "elvedâ dost elved" denirdi.
🔸 "Tervîha" sözcüğünün çoğulu olan teravih, Arapçada "rahatlatmak, dinlendirmek" anlamına gelir. Esasen bu namaz, Hz. Peygamber'in hadislerinde "kıyâmu şehri ramazan" (ramazan ayının namazı) veya "ihyâu leyâlî ramazan" (ramazan gecelerinin ihyası) şeklinde yer alır. İslam alimleri, teravih namazının erkek ve kadın her Müslüman için sünnet olduğu konusunda görüş birliğine varır. Orucun değil Ramazan ayının sünneti olduğundan oruç tutamayanlar da bu namazı kılar.
🔸 Hz. Peygamber ashabını teşvik etmiş ve bu teşviklere uyarak mescitte teravih kılanları tebrik etmişti. Hz. Peygamber, mescitte Übey b. Ka'b'ın imamlığında teravih kılanları görünce onları "güzel yapıyorlar, isabet ediyorlar." diyerek övdüğü rivayet edilir.
🔸 Teravih namazını başlangıçta cemaate bizzat kıldıran Hz. Peygamber ümmetinin yükünü arttırabileceği düşüncesiyle bu uygulamadan vazgeçmiştir. Onun bu namazı iki veya üç gün mescitte kıldırdığı, cemaatin gittikçe çoğaldığını görünce mescide çıkmadığı ve bunu Allah'ın farz kılabileceği endişesiyle yaptığını söylediği rivayet edilir. Resûlullah'ın kıldırdığı teravih namazlarından birini anlatan Ebû Zer el-Gıfârî onun namazı neredeyse sahura kadar uzattığını söyler.