Arama
Afrika kıtasının ilk camii: Amr bin As
Kureyşli komutan Amr bin As, 640 senesinde Mısır'ı fethettikten sonra Kahire'yi kurarak hem Mısır'ı hem de Afrika'nın ilk camisi olan Amr bin As Camii'ni inşa ettirdi. Camii, İslam mimarisinin ilk örneklerinden birini teşkil ediyordu. Asırları aşan cami, tarih boyunca birçok bakım ve onarıma tabi tutuldu. Osmanlı sultanları İslam'ın bu ortak mirasına sahip çıktı, Üçüncü Mustafa caminin tamiratı hususunda bizzat emir verdi. Peki, Amr bin As Camii günümüzde ne durumda? Mısır'daki devrim sürecinde yaşanan tarihi eser tahribatlarından ne kadar etkilendi?
📌Cami XIV. yüzyıl sonlarında çok harap bir haldeydi.
📌1399'dan sonra Mısır tüccarlarının reisi Burhâneddin İbrâhim b. Ömer kendi parasıyla üç yıl süren baştan başa bir onarım gerçekleştirdi.
📌1468-1496 yılları arasında da Memluk sultanı Kayıtbay camiyi tekrar tamir ettirdi.
📌Osmanlı topraklarını karış karış gezen Evliya Çelebi, Osmanlı idaresi sırasında 1672'de Mısır'a gitti.
📌Caminin yapılışı hakkında burada evvelce bir Rum manastırı bulunduğuna dair bir hikaye anlattı.
📌Evliya, caminin içinde 820 sütun olduğunu, kemerlere oturan tavanının nakışlarla süslendiğini kaydetti.
📌Ayrıca Çelebi'nin anlattığına göre caminin o sırada bezemeli bir ahşap minberi, dört minaresi, sağ köşesinde vezirlere mahsus kafesli bir namazgâhı, sol köşede ise bir ziyaretgâhı bulunuyordu.
📌Evliya Çelebi'ye göre minberin sağında Bayram Paşa tarafından tamir ettirildiğini bildiren 1623 tarihli kırk elli beyitlik bir tarih manzumesi görülüyordu.
📌Osmanlı sultanları İslam'ın bu ortak yadigarına sonuna kadar sahip çıktı. Bu eserin tamir ve yenilenmesinde Sultan Üçüncü Mustafa bizzat emir verdi:
"Bu husus-u hayriyet-i mensusun hayyiz-i husule gelmesine ümera-i Mısriyye ve ocaklar ihtiyarlarından zi-kdudret ve mün'am olanlar herkes haline göre i'anet ile mescid-i mezburun ta'mir ve termimine ihtimam ve dikkat olunmak matlub-ı hümayunum olmağın işbu emr-i şerifım ısdar ile irsal olunmuşdur."
📌Harap halinde olan caminin planı ilk kez İngiliz seyyahı R. Pococke tarafından 1737'de çıkarıldı.
📌Osmanlılar zamanında 1797-98 Memlük emîrlerinden Murad Bey tarafından büyük masraf edilerek geniş ölçüde tamir ettirildi.
📌Cami baştan sona bir tamirat gördü, minareler yeniden yapıldı. 1798 yılında Ramazanın son cuması tekrar ibadete açıldı.
📌1818-1826 yılları arasında Amr Camii'ni inceleyen ve planını çıkaran P. Coste, birçok kısımların çökmekte olduğunu yazdı.1843'te Mehmed Ali Paşa'nın emriyle cami tekrar tamir edilerek bazı sahnlar ve cepheler yenilendi.
📌İslâmiyet'in ilk dinî yapılarından olan bu cami çok basit bir mimariye sahipti.
📌Bazılarının iddiasına göre cami eski bir kilisesinin harabesi üstünde inşa edilmişti.
📌Camide yapılan tamirat ve yenilemelerde birtakım mozaikler de eklendi.
📌Caminin ortasında bir şadırvanın yer aldığı iç avlusu bulunmaktadır. Bu caminin dışında günümüzde Mısır'da kare planlı minareler pek görülmemektedir.
📌Harem, üzerlerinde merkezi içeride sivri kâgir kemerler atılmış olan sütunlarla ayrılmıştır. Bu sütunlar sonradan eklendiği için üslup ve ölçü birliği yoktur.
İslâm sanatında ilk mihrabın da Amr Camii'nde yapıldığı genellikle kabul edilen bir görüştür.