Arama
Amvas Vebası İslam tarihini nasıl değiştirdi?
Veba, tarih boyunca pek çok insanın can kaybına yol açan, coğrafyaların kaderini, savaşların seyrini değiştiren salgın bir hastalıktır. Batı dünyasında "kara ölüm" olarak adlandırılan veba, İslam tarihinin ilk dönemlerinde tehlikeli boyutlara ulaşmış; 200 yıl boyunca zaman zaman etkisini gösteren bu salgın, pek çok Müslüman'ın yaşamını yitirmesine sebep olmuştu. O salgınlardan biri de Amvas Vebası'ydı. İslam'ın ikinci halifesi Hz. Ömer döneminde baş gösteren Amvas Vebası, İslam tarihini adeta yeniden şekillendirmişti. Peki, Hz. Ömer veba salgınında ne tür önlemler almıştı? Amvas Vebası İslam tarihinin seyrini nasıl değiştirdi?
Hz. Ömer, salgınla alakalı birçok tedbiri uygulamaya soktu. Irak ve Mısır'dan bölgeye yiyecek ve gıda takviyesi gönderilmesini emretti. Yine bölgeye giden etlerin kurutulmuş şekilde insanlara dağıtılmasını istedi.
Hastalıktan dolayı evinden çıkamayan insanların bizzat evlerine yemek götürülmesine dair bir kararname yayınladı.
Ebû Ubeyde, vefatından önce ilk Müslümanlardan Muâz bin Cebel'i yerine bırakmıştı. Muâz bin Cebel'in de salgına bakışı Ebû Ubeyde ile aynı görüşteydi. Kısa süre sonra Muâz bin Cebel'in çocukları ve hanımı, sonra da kendisi vefat etti.
Onun ölümünün ardından Suriye'nin yönetimi Amr bin Âs'ın uhdesinde kaldı. Amr bin Âs, siyasî zekâsıyla Araplar arasında övülen bir sahabeydi. Hz. Ömer onun hakkında "Yaşadıkça hep idareci olmalıdır" demişti.
Amr bin Âs, insanların karşısına çıkarak onlara dağlara ve yüksek yerlere yerleşmelerini söyledi. O ve Hz. Ömer, hastalığı sıcaklıkla ilişkilendiriliyor, bu yüzden de serin ve havadar yerlere gidilmesinin iyi geleceğini öngörüyorlardı. Bu tedbir neticesinde veba bulaşmamış insanlar şehirden uzaklaştılar.
Son vebaya yakalanan da öldüğünde salgın ortadan kalktı. Ama ortada dehşet bir manzara vardı. Irak'a kadar yayılmış bir veba, İslam topraklarını kasıp kavuran bir kıtlık.
Aynı zamanda veba nedeniyle pek çok mahir komutan vefat etmiş, Suriye ordularının yarısı toprağa düşmüştü. Bu, Doğu Roma için bu bulunmaz bir fırsattı. Fakat yerinde alınan tedbirler, Hristiyanların bu hevesini kursağında bıraktı.
Vebanın ortadan kalkmasının ardından Hz. Ömer, bizzat bölgeye geldi. Develer kestirip elleriyle insanlara dağıtan Halife, tüm zor durumda olanlara yardım edilmesini emretti. Vebadan etkilenenlere, durumları düzelene kadar aylık gıda yardımı yapılmasını istedi.
Amvas vebası, askeri ve politik açıdan önemli sonuçlar doğurdu. Salgın sonucunda, Suriye'de bulunan ordunun yarısı ve birçok önemli komutan hayatını kaybetti. Ömer tarafından kendinden sonra halifeliğe layık görülen Ebu Ubeyde bin Cerrah'ın salgında hayatını kaybetmesi ileride göreve gelecek halifeleri doğrudan etkilemiştir.
Ebu Ubeyde'ye vekaleten başkumandan olan Yezid bin Ebu Süfyan'ın da aynı salgında vefatından sonra kardeşi Muaviye bin Ebu Süfyan Şam valiliğine getirildi. Yaklaşık 20 yıl boyunca Suriye'de valilik görevinde bulunan Muaviye'nin Ali bin Ebu Talib ile giriştiği hilafet mücadelesi sonucunda İslam tarihinin seyri değişti.